Jak szpiegowano Polonie
recenzja Wirualnej Polonii



Dr Sławomir Cenckiewicz jest znanym badaczem dziejów emigracji politycznej i Polonii amerykańskiej. Od kilku lat prowadzi w Instytucie Pamięci Narodowej badania naukowe na temat polityki PRL wobec emigracji i Polonii

DVD "Jak szpiegowano Polonię" jest zapisem wywiadu rzeki z doktorem Cenckiewiczem na ten temat.

Dr Cenckiewicz opublikował już kilka książek, w tym m. in. Oczami bezpieki. Szkice i materiały z dziejów aparatu bezpieczeństwa PRL (Kraków 2004) i biografię Tadeusza Katelbacha (Warszawa 2005).

DVD – Jak szpiegowano Polonię – jest zapisem wywiadu z dr. Cenckiewiczem, zrealizowanego podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych w marcu tego roku. W czasie tych kilkudziesięciu minut dr Cenckiewicz w sposób klarowny i przystępny opisuje meandry polityki polonijnej PRL. Swoje wypowiedzi dzieli na kilka części. W pierwszej z nich, dotyczącej lat czterdziestych i pięćdziesiątych, omawia proces budowania przyczółków agentury komunistycznej w środowiskach polonijnych przez bezpiekę przy pomocy wywiadu sowieckiego.

Wspomina o działalności polskojęzycznej agentury sowieckiej w USA, w tym takich działaczy „polonijnych” ; jak Bolesław Gebert czy Stefan Arski. W drugiej części historyk mówi o przełomie w polityce polonijnej zapoczątkowanej po śmierci Stalina. Od połowy lat pięćdziesiątych polityka komunistów wobec Polonii stała się bardziej wyrafinowana. Od tej pory władze PRL akcentowały naturalne związki Polaków z ziemią ojczystą, wartości patriotyczne, a nawet religijne. Służyło temu m. in. powołanie Towarzystwa „Polonia”, które w kontaktach z Polonią występowało jako organizacja nie związana z PZPR.

Niezwykle interesujące są rozważania dr. Cecnkiewicza na temat lat siedemdziesiątych, kiedy to polityka PRL odnosiła najwięcej sukcesów. Wówczas to – jak mówi historyk – większość środowisk polonijnych nawiązała kontakty z PRL i wyłamała się z bojkotu reżimu komunistycznego w Polsce. Cenckiewicz wskazuje na wymianę naukową, turystykę, kontakty kulturalne a nawet opiekę duszpasterską, jako główne narzędzia „zmiękczania” ; i dezintegracji środowisk polonijnych.

Wymienia również najbardziej „zasłużone” w budowaniu mostów porozumienia z PRL organizacje, takie jak Fundacja Kościuszkowska czy Polski Instytut Naukowy. Owa polityka „budowania mostów” załamała się po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce w dniu 13 grudnia 1981 r. Wówczas to wiele środowisk polonijnych (chociaż nie wszystkie) przejrzało na oczy i zerwało współpracę z reżimem.

To bardzo ważne, że ukazała się płyta DVD z zapisem wywiadu z obiecującym, ale już bardzo znanym, historykiem z kraju, który opisuje dzieje Polonii i sposoby jej inwigilacji przez służby specjalne PRL. Polonia amerykańska otrzymała okazję by w sposób przystępny i prosty zapoznać się z własnymi dziejami. Jak szpiegowano Polonię? – to pozycja godna polecenia.