Organizacje antykomunistyczne w PRL

Organizcje antykomunistyczne w PRL

by nadeslane z Polski

Ruch Oporu bez Wojny i Dywersji "Wolność i Niezawisłość" (WiN)

Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość (pełna nazwa: Ruch Oporu bez Wojny i Dywersji "Wolność i Niezawisłość") - polska cywilno-wojskowa organizacja antykomunistyczna założona 2 września 1945 w Warszawie. Jej trzon stanowiły pozostałości rozwiązanej w 1945 Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj. WiN przejęła jej strukturę organizacyjną, kadry, majątek a także częściowo oddziały leśne. Dowódcy obszarów DSZ zostali prezesami obszarów WiN.

Początki działalności
Organizacja początkowo chciała drogą walki politycznej nie dopuścić do zwycięstwa wyborczego komunistów po II wojnie światowej. Członkowie WiN dopuszczali także możliwość zbrojnej obrony. Mimo deklarowanego cywilnego charakteru organizacja posiadała silne oddziały zbrojne zwłaszcza w obszarze centralnym w okręgach białostockim, lubelskim i warszawskim ponieważ dowódca obszaru centralnego nie wykonał rozkazu o rozwiązaniu oddziałów leśnych uważając WiN za organizację wojskowo-polityczną. Jesienią 1945 część członków WiN posłuchała apelu pułkownika Jana Mazurkiewicza (ps. "Radosław") i ujawniła się. W 1946 nowe kierownictwo WiN podporządkowało organizację rządowi emigracyjnemu i Naczelnemu Wodzowi PSZ na Zachodzie oraz ograniczyło wsparcie dla PSL. Od początku do końca rzeczywistego istnienia WiN organizacją kierowali byli oficerowie ZWZ-AK zaś struktura organizacyjna w latach 1945-1947 (podział na obszary, okręgi, inspektoraty, obwody, rejony) została przejęta z AK i DSZ. WiN dzieliła się początkowo na 3 obszary: Zachodni z siedzibą w Poznaniu, Centralny z siedzibą w Warszawie i Południowy z siedzibą w Krakowie. Obszary były podzielone na kilkanaście okręgów. W 1946 istniały tylko 2 obszary - Centralny i Południowy. W styczniu 1947 WiN wezwała PSL do bojkotu wyborów do Sejmu Ustawodawczego i oczekiwania na interwencję państw zachodnich. Pomimo zakazu Delegatury Sił Zbrojnych oraz Komendanta Obszaru Centralnego DSZ, Jana Mazurkiewicza (ps. Radosław), WiN prowadziła rozmowy z UPA. Do wiosny 1947 na terenie Lubelszczyzny i Podlasia WiN zawarła z nimi zawieszenie broni, dochodziło nawet do współdziałania (atak UPA i WiN na Hrubieszów 28 maja 1946). Podobne doraźne porozumienia zawarto 21 maja 1945 w Rudzie Różanieckiej, oraz 29 kwietnia 1945 w Siedliskach na Pogórzu Przemyskim.

Idea
WiN domagała się, by Armia Czerwona i NKWD opuściły obszar Polski. Organizacja odrzucała kształt granicy wschodniej ustalony w Jałcie. Organizacja sprzeciwiała się także prześladowaniom politycznym i czynionej przez wojska radzieckie dewastacji kraju. Członkowie WiN chcieli stworzyć wspólną armię, uniezależnić się politycznie od Związku Radzieckiego, uspołecznić duże przedsiębiorstwa i zakłady pracy. W hasłach organizacji pojawiały się też postulaty powszechnej edukacji i reformy rolnej - mimo to organizacja w referendum 1946 wzywała do odrzucenia reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu. Jesienią 1946 w kierownictwie organizacji ostatecznie zwyciężyła teza o zbliżaniu się III wojny światowej i konieczności przygotowania się do niej. W związku z tym w styczniu 1947 kierownictwo WiN wezwało PSL do bojkotu wyborów do Sejmu Ustawodawczego.

Prześladowania organizacji
Zrzeszenie od początku stanowiło dla władz komunistycznych przeszkodę w realizacji planów politycznych ZSRR wobec Polski. To WiN poinformowała Radę Bezpieczeństwa ONZ o fałszerstwach wyborczych popełnionych podczas referendum ludowego. Urząd Bezpieczeństwa i NKWD nieustannie próbowało rozbić organizację. Między innymi dlatego WiN, której wielu przywódców liczyło na rychły wybuch III wojny światowej, utrzymywała oddziały zbrojne (kilka tysięcy żołnierzy), szczególnie na Lubelszczyźnie i Mazowszu. Organizacji nie udało się odeprzeć działań służb bezpieczeństwa. W 1945 aresztowano m.in. pierwszego prezesa WiN, płk. Jana Rzepeckiego i wszystkich dowódców obszarów, zaś w październiku 1946 schwytano jego następcę płk. Franciszka Niepokólczyckiego. Oddziały leśne (partyzanckie) WiN rozbijały więzienia, atakowały posterunki milicji i członków ORMO, prowadziły walkę zbrojną z oddziałami wojska, KBW i WOP, likwidowały osoby współpracujące z władzą komunistyczną i członków PPR, traktując to jako obronę przed terrorem. Zwalczano wspierających władze starostów, wójtów i sołtysów. Wobec utraty jesienią 1945 kasy organizacji i znikomego finansowania zagranicznego oddziały WiN dla zdobycia środków materialnych na działalność prowadziły tzw. akcje dochodowe, które władza ludowa wykorzystywała do szerzenia propagandy o bandyckim charakterze organizacji. Wobec oparcia WiN na ogniwach Armii Krajowej (rozwiązanej 19 stycznia 1945) i Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, organizacja została dość łatwo zdekonspirowana przez UB. Jesienią 1945 aresztowano prezesa WiN płk. Jana Rzepeckiego i innych przywódców organizacji. Kolejne kierownictwa aresztowano co kilka miesięcy - organizacja miała w okresie swojego istnienia 4 prezesów i 2 p.o. prezesa. Od wiosny 1948 organizacja znajdowała się pod kontrolą zorganizowanej przez UB przy pomocy przewerbowanych oficerów WiN i AK - oraz w większości nieświadomych mistyfikacji - szeregowych członków organizacji, tzw. V Komendy WiN kryptonim "Muzeum", na czele której stanął niezidentyfikowany oficer AK o pseudonimie "Kos" - powołano także sztaby obszaru centralnego kryptonim "Zamek" i okręgu białostockiego WiN kryptonim "Bursa". MBP podjęło "grę wywiadowczą" z wywiadami państw zachodnich - amerykańskim i brytyjskim - przyjmowano przesyłanych z zachodu drogą lotniczą i morską agentów, dolary, tonę złota, nowoczesny sprzęt łączności (w tym 17 radiostacji), wysyłając w zamian fałszywe informacje oraz (nieświadomych na ogół rzeczywistego charakteru V komendy) emisariuszy i kurierów a także ludzi na przeszkolenie wywiadowcze i dywersyjne. Z CIA i IS utrzymywano m.in. łączność radiową za pomocą przerzuconych do Polski agentów. Wywiady zachodnie liczyły, że WiN, oprócz prowadzenia w Polsce wywiadu wojskowego, posłuży po ewentualnym wybuchu III wojny światowej do dywersji na liniach komunikacyjnych i zniszczy najważniejsze zakłady przemysłowe - był to tzw. Plan "Wulkan", organizacji przekazano także plan "X" - wytyczne dla podziemia w Polsce na okres poprzedzający wojnę i na czas wojny. Wielu informacji dostarczyły UB także delegatury zagraniczne WiN za granicą. Wobec planów CIA przysłania do Polski oficerów amerykańskich na inspekcję WiN oraz przygotowywania masowych zrzutów ludzi i sprzętu, w grudniu 1952 MBP zdecydowało się na przerwanie gry. Spektakularna likwidacja organizacji wywołała tzw. aferę Bergu - ujawnienie współpracy emigracyjnych stronnictw politycznych skupionych w Radzie Politycznej oraz sztabu Andersa z CIA w zakresie prowadzenia wywiadu i dywersji w Polsce, w zamian za co otrzymywały one fundusze na działalność, co spowodowało rozłam na emigracji i potępienie tej akcji ze strony wielu emigracyjnych polityków (w tym prezydenta Zaleskiego) i byłych oficerów AK i NOW.
Wraz z procesami kierownictwa WiN, UB rozpracowywało także w pełni niższe ogniwa organizacji. W grudniu 1952 prasa doniosła o dobrowolnym zgłoszeniu się do władz Zarządu Głównego Zrzeszenia, publikując tzw. "Oświadczenie Kosa i Wiktora". Jednocześnie podano, że ujawniający się przywódcy organizacji przekazali aparatowi bezpieczeństwa będące w ich posiadaniu dolary i obszerne archiwum WiN. Była to mistyfikacja, gdyż tzw. V komenda od wiosny 1948 roku znajdowała się pod kontrolą UB - jednak na tyle skuteczna, że UB udało się ostatecznie rozbić resztki organizacji.

Polskie Porozumienie Niepodległościowe (PPN)

Polskie Porozumienie Niepodległościowe (PPN) - organizacja polskiej opozycji demokratycznej i niepodległościowej w PRL, założona na przełomie 1975/1976 przez Zdzisława Najdera.

Cele i program
Jedna z pierwszych inicjatyw w Polsce po 1956, która sformułowała wyraźnie, że jej celem politycznym jest niepodległość.
Program PPN zakładał całkowite uniezależnienie się od ZSRR, wyjście z Układu Warszawskiego, wprowadzenie ustroju demokratycznego i swobód obywatelskich, zniesienie cenzury, przywrócenie wolności słowa i stowarzyszania się, dopuszczenie sektora prywatnego do swobodnej działalności gospodarczej. Postulował pojednanie z Niemcami, czego gwarancją byłoby wejście do wspólnoty europejskiej. Zakładał popieranie dążeń niepodległościowych Ukrainy, Białorusi i Litwy.

Działacze
Pierwszymi członkami PPN-u byli: Henryk Dembiński, Wojciech Karpiński, Andrzej Kijowski, Jan Olszewski, Józef Rybicki, Jan Józef Szczepański, Jan Zarański. Program PPN-u ukazał się 3 maja 1976 na łamach londyńskiego Tygodnika Polskiego. Stale współpracowali z tą organizacją m. in. Władysław Bartoszewski, Aleksander Gieysztor, Gustaw Herling-Grudziński, Józefa Hennelowa, Jerzy Holzer, Leszek Kołakowski, Marcin Król, Wiktor Kulerski, Stanisław Lem, Jan Józef Lipski, Jerzy Lerski, Tadeusz Mazowiecki, Andrzej Micewski, Wojciech Roszkowski, Wojciech Włodarczyk, Roman Zimand.

Dorobek
PPN nie prowadziło działalności organizacyjnej. Ograniczało się do prac programowych i analitycznych. W pracach tych brało udział około 60 osób. Ich nazwiska były tajne. Powstało 46 opracowań i szkiców koncepcyjnych, niektóre z nich to:
Tradycja niepodległościowa i jej wrogowie 1977
Obywatel a służba bezpieczeństwa 1977 autorstwa Jana Olszewskiego, (stał się instrukcją dla ściganych przez SB opozycjonistów)
Polska a Niemcy 1978
Polacy-Żydzi 1979
Polska i Europa (1979)

Komitet Obrony Robotników (KOR) przekształcony później w Komitet Samoobrony Społecznej „KOR"

Komitet Obrony Robotników - organizacja opozycjonistów, która wystosowała 23 września 1976 roku "Apel do społeczeństwa i władz PRL". W apelu tym ogłoszono powstanie Komitetu Obrony Robotników - ofiar represji w związku z wydarzeniami 25 czerwca 1976. KOR w "Apelu" domagał się:
przyjęcia do pracy wszystkich zwolnionych,
amnestionowania skazanych i więzionych za udział w strajkach,
ujawnienia rozmiarów zastosowanych represji,
ukarania osób winnych łamania prawa.
"Apel" podpisało 14 osób (członków-założycieli KOR):
1. Jerzy Andrzejewski
2. Stanisław Barańczak
3. Ludwik Cohn
4. Jacek Kuroń
5. Edward Lipiński
6. Jan Józef Lipski
7. Antoni Macierewicz
8. Piotr Naimski
9. Antoni Pajdak
10. Józef Rybicki
11. Aniela Steinsbergowa
12. Adam Szczypiorski
13. ks. Jan Zieja
14. Wojciech Ziembiński.

W składzie KOR znaleźli się ludzie o różnych światopoglądach (od chadeków, poprzez prawicę po lewicę i socjalistów). 29 września wyszedł pierwszy numer "Komunikatu KOR", w którym podano nazwiska 33 członków KOR i ich adresy oraz telefony. Utajnione były jedynie nazwiska zaufanych adwokatów opozycji: Władysława Siły-Nowickiego, Jana Olszewskiego i Jacka Taylora. Wydawano także "Biuletyn Informacyjny KOR". Działalność KORu szeroko komentowało Radio Wolna Europa, dzięki czemu złamany został monopol informacyjny państwa komunistycznego. Ostatecznie skład Komitetu Obrony Robotników stanowiło trzydzieści osiem osób:
Jerzy Andrzejewski, 1909-1983
Stanisław Barańczak
Konrad Bieliński
Seweryn Blumsztajn
Bogdan Borusewicz
Andrzej Celiński
Mirosław Chojecki
Ludwik Cohn, 1902-1981
Jerzy Ficowski, 1924-2006
Ks. Zbigniew Kamiński, 1900-1991
Stefan Kaczorowski, 1899-1988
Wiesław Piotr Kęcik
Jan Kielanowski, 1910-1989
Leszek Kołakowski
Anka Kowalska, 1932-2008
Jacek Kuroń, 1934-2004
Edward Lipiński, 1888-1986
Jan Józef Lipski, 1926-1991
Jan Lityński
Antoni Macierewicz
Adam Michnik
Halina Mikołajska, 1925-1989
Ewa Milewicz
Emil Morgiewicz
Piotr Naimski
Jerzy Nowacki
Wojciech Onyszkiewicz
Antoni Pajdak, 1894-1988
Zbigniew Romaszewski
Józef Rybicki, 1901-1986
Aniela Steinsbergowa, 1896-1988
Adam Szczypiorski, 1895-1979
Józef Śreniowski
Maria Wosiek
Henryk Wujec
Wacław Zawadzki, 1889-1978
Ks. Jan Zieja, 1897-1991

W 1977 roku władze przystąpiły do kontrofensywy wobec opozycji. 7 maja 1977 r. znaleziono ciało krakowskiego studenta Stanisława Pyjasa. Jego śmierć wstrząsnęła środowiskiem opozycji - organizowano czarne procesje, msze żałobne, rozdawano ulotki. Podczas czarnej procesji 15 maja powołano Studencki Komitet Solidarności, który miał zainicjować prace nad stworzeniem autentycznej i niezależnej reprezentacji studentów. SKS domagał się wyjaśnienia okoliczności śmierci Pyjasa oraz ukarania sprawców "profanacji po Staszku" (w Krakowie trwały w tym czasie juwenalia zorganizowane przez Socjalistyczny Związek Studentów Polskich). W następstwie wydarzeń krakowskich aresztowano Kuronia, Michnika, Macierewicza i innych (w sumie ponad 50 osób). Aresztowania trwały do 20 maja, kiedy w nocy zaczęto zwalniać uwięzionych. W więzieniu pozostawało jednak jeszcze 9 najaktywniejszych działaczy i współpracowników KOR-u. Zorganizowano wówczas głodówki - najsłynniejsza z nich rozpoczęła się 24 maja w kościele św. Marcina w Warszawie. Uczestniczyli w niej:Bogusława Blajfer, Lucyna Chomicka, Bohdan Cywiński, Jerzy Geresz, ks. Aleksander Hauke-Ligowski, Barbara Toruńczyk, Henryk Wujec. Później dołączyli do nich: Eugeniusz Kloc, Ozjasz Szechter, Joanna Szczęsna, Stanisław Barańczak, Zenon Pałka i Kazimierz Świtoń. Głodówkę podjęto jako apel o uwolnienie wszystkich ofiar wypadków czerwcowych i tych, którzy stanęli w ich obronie. Za pośrednictwem Tadeusza Mazowieckiego oświadczenie głodujących przekazano Radzie Państwa, episkopatowi i dziennikarzom.

Ekipa Gierka przestraszyła się nacisków Zachodu i 19 lipca (w związku ze świętem 22 lipca) ogłoszono amnestię. Objęła ona 5 więzionych jeszcze robotników oraz aresztowanych korowców. Wszyscy wyszli na wolność 23 lipca 1977 r. Główny cel postawiony przez KOR został osiągnięty.

Komitet Samoobrony Społecznej KOR.

Po uwolnieniu z aresztu członków Komitetu Obrony Robotników w lipcu 1977 roku, KOR zaczął zastanawiać się nad sensem dalszej działalności. Np. Adam Michnik przekonywał, że KOR należy przekształcić w komitet złożony z ludzi o wybitnym autorytecie moralnym, ale nie działających politycznie i nie kierujących bezpośrednio inicjatywami opozycyjnymi.

29 września 1977 r. odbyło się zebranie KOR-u, na którym przyjęto tekst "Deklaracji Ruchu Demokratycznego" oraz podjęto uchwałę o przekształceniu Komitetu Obrony Robotników w Komitet Samoobrony Społecznej KOR. Uchwały nie poparli trzej członkowie KOR, którzy działali już w Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela. W uchwale napisano, że KSS KOR w dalszym ciągu będzie udzielać pomocy osobom represjonowanym w związku z wydarzeniami z czerwca 1976 r. Zadaniami KSS KOR były także:
walka z represjami stosowanymi z powodów politycznych, światopoglądowych, wyznaniowych, rasowych i udzielanie pomocy ludziom z tych powodów prześladowanym,
walka z łamaniem praworządności i pomoc pokrzywdzonym w jej wyniku,
walka o instytucjonalne zabezpieczenie praw i wolności obywatelskich,
popieranie i obrona wszelkich inicjatyw społecznych zmierzających do realizacji praw człowieka i obywatela.
W nazwie wyraz "robotniczy" zastąpiono wyrazem "społeczny", gdyż nowy cel Komitetu nie miał ograniczać się tylko do robotników. Odtąd wszystkie warstwy społeczne mogły liczyć na pomoc. W trakcie spotkania postanowiono także zachować w nazwie "KOR", jednak już nie jako skrót, tylko raczej "znak rozpoznawczy". KSS KOR był już typową opozycją polityczną. Wydawano oświadczenia, pisano petycje itp. 9 maja 1977 powołano Biuro Interwencji KSS KOR, zajmujące się niesieniem pomocy ofiarom represji politycznych władz PRL. Członkowie KSS KOR brali udział w strajkach w sierpniu 1980. Oficjalne rozwiązanie KSS KOR nastąpiło na I Krajowym Zjeździe Delegatów NSZZ "Solidarność" 23 września 1981 roku.

Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO)
Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO) - centroprawicowa organizacja antykomunistyczna i niepodległościowa powołana 25 marca 1977.

Geneza
We wrześniu 1975 roku - pod wpływem podpisania Aktu Końcowego KBWE w Helsinkach - na zebraniu Konwentu (uczestniczyli: Leszek Moczulski, Romuald Szeremietiew i Andrzej Szomański) podjęto decyzję o rozpoczęciu prac nad powołaniem jawnej organizacji mającej na celu obronę praw człowieka w PRL. Miał to być etap na drodze do stworzenia jawnej, niepodległościowej partii politycznej.
Na przełomie 1975 i 1976 na spotkaniu, w którym uczestniczyli: Andrzej Czuma, Maciej Grzywaczewski, L. Moczulski i Adam Wojciechowski, zapadła decyzja o utworzeniu tajnego Nurtu Niepodległościowego (NN). Przyjęto też radykalną deklarację programową "U progu", która służyła integracji środowiska niepodległościowego (jego wstępną wersję opracowali: Aleksander Hall, Piotr Dyk i Grzegorz Grzelak).
Latem 1976 roku L. Moczulski opracował program minimum, tzw. "Program 44".
Wczesną jesienią 1976 roku na zebraniu NN w Warszawie nieformalnie wybrane zostało kierownictwo NN zwane Rombem (A. Czuma, Jan Dworak, M. Grzywaczewski i L. Moczulski).
Kolejnym etapem zacieśniania współpracy środowisk niepodległościowych było pismo U progu, wydawane od października 1976 roku.
W grudniu 1976 roku L. Moczulski opracował kolejny tekst - "Memoriał", który był skierowany do władz PRL.
12 marca 1977 roku w Warszawie odbył się zjazd NN. Przyjęto koncepcję "góry lodowej" zaproponowaną przez L. Moczulskiego - obok jawnej organizacji, działającej "na powierzchni" miała istnieć "pod wodą" rozbudowana struktura tajna (NN).
Równolegle, od grudnia 1976 toczyły się rozmowy między środowiskiem niepodległościowym a przedstawicielami KOR w celu wspólnego utworzenia organizacji, mającej na celu obronę praw człowieka w Polsce. Rozmowy te załamały się 25 marca 1977 roku.

Działalność
Pierwszy oficjalny dokument Ruchu - Apel do społeczeństwa polskiego podpisało 18 osób: gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz, Andrzej Czuma, Karol Głogowski, Kazimierz Janusz, Stefan Kaczorowski, Leszek Moczulski, Marek Myszkiewicz-Niesiołowski, Antoni Pajdak, ks. Bohdan Papiernik, Zbigniew Sekulski, Zbigniew Siemiński, Bogumił Studziński, Piotr Typiak, o. Ludwik Wiśniewski OP, Adam Wojciechowski, Andrzej Woźnicki, ks. Jan Zieja, Wojciech Ziembiński. Cztery z wymienionych wyżej osób były równocześnie członkami KOR. Dwie z nich (ks. Zieja i A. Pajdak) wkrótce wycofały swoje podpisy.26 marca 1977 roku podpisany Apel złożono w kancelarii prymasa Polski. Tego samego dnia, na konferencji prasowej w mieszkaniu A. Pajdaka, L. Moczulski poinformował dziennikarzy o utworzeniu ROPCiO. W konferencji brali udział także E. Morgiewicz, A. Wojciechowski i W. Ziembiński. Ruch nie był stowarzyszeniem, nie posiadał statutu, władz ani członkostwa. O uczestnictwie w nim decydowało samookreślenie. Na jego czele stali dwaj rzecznicy: Andrzej Czuma i Leszek Moczulski. Taka formuła ułatwiała działanie, utrudniała represje, ale także umożliwiała łatwą infiltrację Ruchu przez agentów nasyłanych przez Służbę Bezpieczeństwa PRL. Liczebność ROPCiO w chwili jego powstania szacuje się na 80-120 osób. Były to głównie osoby należące do tajnego Nurtu Niepodległościowego. Deklarowanym celem ROPCiO było wymuszenie na władzach PRL przestrzegania ratyfikowanych przez Radę Państwa PRL na początku marca 1977 roku Międzynarodowych Paktów Praw Człowieka i Obywatela. Jedną z form działania ROPCiO były oficjalne dokumenty - apele, deklaracje, listy otwarte itp (np. Deklaracja o wolności słowa , List otwarty do Sejmu PRL w sprawie wolności sumienia i wyznania, List otwarty do Sejmu, Rady Państwa PRL i Rady Ministrów PRL dotyczący przestrzegania w Polsce postanowień KBWE). Były one drukowane w dużych nakładach i rozprowadzane wśród społeczeństwa. ROPCiO wydawał Opinię - pierwszy nielegalny periodyk w PRL z jawnie podanymi nazwiskami i adresem redakcji. Z czasem ROPCiO inicjował wydawanie wielu innych pism podziemnych (Aspekt, Bratniak, Droga, Gazeta Polska, Gospodarz, Interpelacje, Kronika Lubelska, Opinia Krakowska, Ruch Związkowy, Rzeczpospolita, Uczeń Polski, Wiadomości Naukowe, Wolne słowo). Uczestnicy ROPCiO zakładali punkty konsultacyjno-informacyjne w swoich prywatnych mieszkaniach. W początkach 1978 roku było ich 12 (powstały kolejno: w Łodzi, Warszawie, w Poznaniu, w Katowicach, w Przemyślu, w Bydgoszczy, w Lublinie, w Szczecinie, w Krakowie, w Gdańsku, we Wrocławiu, w Zamościu). Udzielały one pomocy osobom prześladowanym przez instytucje państwowe, organizowały akcje informacyjne i polityczne. Była to struktura niezależna od władz, która - po raz pierwszy od lat 40. - rzeczywiście ogarniała cały kraj. Formą działania ROPCiO były też kluby swobodnej dyskusji, w ramach których odbywały się wykłady na tematy historyczne i polityczne. W kwietniu 1978 było ich 7 (powstały kolejno: w Lublinie, w Gdańsku, w Łodzi, w Szczecinie, w Poznaniu, we Wrocławiu, w Warszawie). ROPCiO inspirowało lub wspierało tworzenie innych niezależnych od władz organizacji. Z inicjatywy działaczy ROPCiO powstał w Katowicach Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych. Uczestnicy krakowskiego ROPCiO powołali na wiosnę 1978 roku Instytut Katyński. W połowie 1978 roku liczbę uczestników ROPCiO szacuje się już na ok. 200-250 osób. Stosunki miedzy ROPCiO a KOR (potem KSS KOR) były napięte, co było wynikiem m.in. działań SB. W szczególności członkowie KOR sugerowali, że Ruch może być prowokacją Służby Bezpieczeństwa. Tajne służby PRL podejmowały też działania mające na celu dezintegrację wewnątrz ROPCiO. Narastający konflikt A.Czuma - L.Moczulski doprowadził do samorozwiązania NN na zebraniu 25 maja 1978 roku. W czasie III Spotkania Ogólnopolskiego uczestników ROPCiO (10 czerwca 1978 roku w Zalesiu Górnym) zapoczątkowany został rozłam w ROPCiO. A. Czuma doprowadził do usunięcia L. Moczulskiego z redakcji Opinii. Konflikt w Ruchu zahamował jego rozwój. We wrześniu 1978 roku część gdańskich, warszawskich, krakowskich i łódzkich działaczy ROPCiO utworzyła Zespoły Inicjatywy Obywatelskiej. 11 listopada 1978 roku uczestnicy ROPCiO (z obu odłamów) zorganizowali pierwsze od lat 40. niezależne od władz publiczne obchody Święta Niepodległości. Po mszach świętych w katedrach kilkutysięczne pochody przeszły ulicami Warszawy, Krakowa i Gdańska. Służby porządkowe nie interweniowały. Rozłam w ROPCiO przypieczętowały zorganizowane oddzielnie w Warszawie IV Spotkanie Ogólnopolskie ROPCiO zwolenników A. Czumy (9 i 10 grudnia 1978 r.) oraz V Spotkanie Ogólnopolskie zwolenników L. Moczulskiego (10 grudnia 1978 r.) W czerwcu 1979 r. środowisko ROPCiO w Krakowie wspólnie z Akcją na rzecz Niepodległości zorganizowało "akcję balonową" na krakowskich Błoniach - gdy Ojciec Święty pojawił przy ołtarzu, dwa balony meteorologiczne z papieskim herbem i z wizerunkiem orła w koronie majestatycznie uniosły się w górę. Był to najbardziej widoczny przejaw działalności opozycji w czasie I Pielgrzymki Ojca Świętego do Polski.

W 1979 roku z grupy A. Czumy wyodrębnił się Komitet Porozumienia na rzecz Samostanowienia Narodu. Powstała też autonomiczna grupa, która założyła wydawnictwo Biblioteka Historyczna i Literacka. Pozostała część skupiona wokół Andrzeja Czumy nawiązała współpracę z KSS KOR.
W 1979 roku z ZInO wyłoniły się trzy organizacje: Konfederację Polski Niepodległej, Ruch Młodej Polski i Ruch Wolnych Demokratów. Dwie pierwsze okazały się najbardziej trwałym dziedzictwem ROPCiO.

11 listopada 1979 roku ROPCiO (grupa A. Czumy) wraz z KSS KOR a także KPN zorganizowali w Warszawie obchody rocznicy odzyskania niepodległości przez II RP. Wcześniej SB zatrzymała prewencyjnie część działaczy (w tym Leszka Moczulskiego). Za kierowanie kilkutysięczną manifestacją trzej uczestnicy ROPCiO (Andrzej Czuma, Jan Janowski i Wojciech Ziembiński) oraz Bronisław Komorowski skazani zostali przez Sąd Rejonowy w Warszawie pod przewodnictwem sędziego Andrzeja Kryże na karę aresztu zasadniczego w wymiarze odpowiednio: trzech miesięcy i miesiąca. Mniejsze manifestacje odbyły się 11 listopada 1979 roku w Gdańsku (organizowane przez RMP), w Krakowie (współorganizowane przez KPN i SKS) oraz w Lublinie. W grudniu 1979 roku RMP oraz WZZ zorganizowali kilkutysięczną manifestację upamiętniającą 9 rocznicę Grudnia 1970 roku. W styczniu 1980 roku odbyło się VI Spotkanie Ogólnopolskie ROPCiO (grupa A. Czumy). Spotkanie było odbiciem głębokiego kryzysu wewnętrznego tego środowiska. W okresie od Sierpnia 1980 roku do 13 grudnia 1981 roku głównym przejawem działalności ROPCiO (grupa A. Czumy) było wydawanie pism Opinia oraz Gospodarz.

Ruch Młodej Polski
Ruch Młodej Polski - ugrupowanie polskiej opozycji antykomunistycznej, skupione wokół Aleksandra Halla i pisma "Bratniak", powstałe w 1979, nawiązujące do prawicowej myśli politycznej, podkreślające jako swój pierwszoplanowy cel kwestię odzyskania niepodległości przez Polskę.
Początki

RMP utworzony został w lipcu 1979 przez środowisko niektórych młodszych uczestników Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, częściowo w reakcji na kryzys organizacyjny i personalny w ROPCiO. Planowane na 25-26 lipca w Hucie Kalnej spotkanie założycielskie zostało uniemożliwione przez Służbę Bezpieczeństwa, która zatrzymała większość uczestników. O powołaniu Ruchu poinformowano pod koniec lipca 1979, antydatując komunikat z tym związany na 19 lipca 1979. Deklarację założycielską RMP ogłoszono 18 sierpnia 1979. Podpisało ja 25 osób: Aleksander Hall, Arkadiusz Rybicki, Mirosław Rybicki, Bożena Rybicka, Magdalena Modzelewska, Jan Samsonowicz, Dariusz Kobzdej, Piotr Dyk, Andrzej Słomiński, Grzegorz Grzelak, Danuta Grzelak, Ireneusz Gust, Zofia Kruszyńska-Gust, Gabriela Turzyńska, Andrzej Jarmakowski, Zbigniew Dulkiewicz, Izabella Dulkiewicz, Piotr Bystrzanowski, Leszek Jankowski (wszyscy Trójmiasto), Maciej Grzywaczewski (Warszawa, ale pochodzący z Gdańska), Jacek Bartyzel (Łódź), Marek Jurek, Piotr Mierecki, Krzysztof Nowak i Edward Maliszewski (wszyscy Poznań). W deklaracji podkreślono jako główne cele: kwestię obrony praw człowieka oraz odzyskanie przez Polskę pełnej suwerenności. Jej twórcy odwoływali się przy tym do inspiracji narodowo-katolickiej oraz personalizmu chrześcijańskiego. Zagadnienia ustrojowe i gospodarcze zostały w zasadzie pominięte. Podkreślono jedynie konieczność doboru realistycznych środków w dążeniu do postawionych celów.

Działalność
Ugrupowanie nie miało sformalizowanej struktury, w tym organów kierowniczych, ani formalnego członkostwa. Wyznaczyło sześciu rzeczników, którzy mieli występować w imieniu Ruchu, bez określonych bliżej kompetencji. Byli to Aleksander Hall, Arkadiusz Rybicki, Jan Samsonowicz, Marek Jurek, Maciej Grzywaczewski i Jacek Bartyzel. Nieformalnym liderem był Aleksander Hall. Ruch pozostawał najbardziej aktywny w Trójmieście, w mniejszym zakresie w Poznaniu, Łodzi i Lublinie. Wśród uczestników RMP poza sygnatariuszami deklaracji założycielskiej byli m.in. Marian Piłka, Wiesław Parchimowicz, Sławomir Czarlewski, Lech Jeziorny, Wiesław Urbański, Bogusław Kiernicki, Tomasz Wołek, Zdzisław Bradel, Zbigniew Trafalski, Zenon Kwoka, Piotr Ogiński, Janusz Pierzchała, Janusz Majewski, Antoni Wręga, Konrad Turzyński. Wśród licealistów zaangażowanych w grupy samokształceniowe Ruchu byli m.in. Adam Pawłowicz, Wiesław Walendziak, Jarosław Kurski, Wojciech Turek, Piotr Semka, Piotr Adamowicz. Swoim autorytetem i radą wspierał działaczy RMP Wiesław Chrzanowski. Ruch organizował razem z innymi środowiskami niezależnymi Trójmiasta, przed wszystkim z Wolnymi Związkami Zawodowymi manifestacje z okazji rocznic: odzyskania niepodległości 11 listopada 1918, Konstytucji 3 Maja, wydarzeń grudnia 1970. Inne ważne inicjatywy to tworzenie grup samokształceniowych dla młodzieży licealnej (Gdańsk), prowadzenie klubu dyskusyjnego (Łódź). Sekcję techniczną, która zajmowała się drukiem i kolportażem ulotek związanych z działa stworzył Mirosław Rybicki, kierował nią następnie Sławomir Soból. Z ugrupowaniem związane było pismo "Bratniak" oraz wydawnictwo "Młoda Polska". Po wybuchu strajków w sierpniu 1980 członkowie RMP włączyli się aktywnie w działalność NSZZ Solidarność. Arkadiusz Rybicki, Grzegorz Grzelak, Maciej Grzywaczewski, Sławomir Czarlewski, Andrzej Jarmakowski i Bożena Rybicka pracowali np. w strukturach Komisji Krajowej NSZZ Solidarność". W grudniu 1980 w miejsce M. Grzywaczewskiego i J. Samsonowicza rzecznikami RMP zostali Marian Piłka, Lech Jeziorny i Piotr Ogiński. W lipcu 1981 powołano nową radę rzeczników, której członkami zostali Aleksander Hall, Jacek Bartyzel, Zdzisław Bradel, Lech Jeziorny, Krzysztof Nowak, Janusz Majewski i Piotr Ogiński oraz radę programową (w składzie Aleksander Hall, Jacek Bartyzel, Zdzisław Bradel, Piotr Mierecki, Janusz Pierzchała, Marian Piłka, Arkadiusz Rybicki, Wiesław Urbański i Tomasz Wołek. Ta ostatnia nie odegrała większej roli.
W styczniu 1982 pozostający na wolności działacze Ruchu zawiesili jego działalność, ogłaszając, że oddają się do dyspozycji podziemnej "Solidarności". m.in. Aleksander Hall został członkiem podziemnych władz Regionu Gdańskiego związku. W 1983 większość ukrywających się członków zdecydowała się na wyjście z podziemia i zrezygnowała z angażowania się w działalność "Solidarności, poszukując innych form aktywności.

Środowisko RMP wydawało w latach 80. periodyk "Polityka Polska", angażowało się w klub polityczny "Dziekania", Klub im. Lecha Bądkowskiego (Gdańsk), Wielkopolski Klub "Ład i Wolność" (Poznań). Wśród nowych członków RMP byli m.in. Marek Gadzała, Jarosław Sellin, Rafał Matyja.
Po 1989 członkowie RMP nie stworzyli jednego wspólnego środowiska, natomiast wielu jego członków było aktywnych w polskiej polityce w ramach nowo powstałych ugrupowań.

Konfederacja Polski Niepodległej (KPN)

Konfederacja Polski Niepodległej (KPN) - polska partia polityczna, założona 1 września 1979 przez Leszka Moczulskiego, nawiązująca do tradycji piłsudczykowskich. Pierwsza o charakterze antykomunistycznym w Europie Środkowo-Wschodniej.

Geneza
Geneza KPN wiąże się z Leszkiem Moczulskim oraz z ROPCiO, który Moczulski traktował jako etap na drodze do utworzenia jawnej partii niepodległościowej. Nieoficjalnym programem KPN stała się praca Leszka Moczulskiego Rewolucja bez rewolucji, opublikowana w czerwcowym numerze "Drogi" w 1979. W tym dokumencie Leszek Moczulski nazywał PRL "formą władztwa radzieckiego nad Polską". Prognozował, że państwo stoi u progu spontanicznego wybuchu społecznego gniewu spowodowanego załamaniem się gospodarki planowej. Twierdził, że w perspektywie czasu, w którym nastąpi ta społeczna eksplozja interwencja radziecka jest mało prawdopodobna. Umożliwia to realizację programu niepodległościowego metodą "konstruktywnej rewolucji", "która jest niczym innym jak polską rewolucją narodową". Autor postulował stopniową budowę "Trzeciej Rzeczypospolitej" i sformułował pięć kolejnych faz osiągnięcia tego celu. Podkreślał, że jest on realny oraz że można go osiągnąć bez rozlewu krwi. "Cała sprawa polega więc na tym, aby sprowokowaną eksplozję społeczną przekształcić w masowe działania oparte na trzech zasadach: strajk okupacyjny zamiast konfrontacji ulicznej, powszechność strajku we wszystkich regionach i dziedzinach gospodarki, samoorganizacja". Dziś ten dokument jest postrzegany jako manifest realizmu politycznego, zakładający drogę do odzyskania przez obywateli niepodległego bytu politycznego przy jednoczesnym minimalizowaniu kosztów. Realizacja programu niepodległościowego miała być rewolucyjna ze względu na cel, a nie z uwagi na metodę. W latach 1977-1979 powstało kilka niewielkich grup opozycyjnych, które później weszły w skład KPN (obok środowiska "Drogi"). Były to: Lubelska Grupa Ludowa, Ruch Porozumienia Polskich Socjalistów, Siedlecko-Podlaska Grupa Ludowo-Narodowa i Związek Narodowy Katolików. Pod Aktem Konfederacji Polski Niepodległej znalazły się nazwiska (w niektórych wypadkach pseudonimy) 50 osób. Proklamowanie KPN ogłosiła Nina Milewska 1 września 1979 w Warszawie, przy Grobie Nieznanego Żołnierza. Inni przywódcy KPN byli w tym czasie w areszcie. 17 września 1979 na zebraniu organizacyjnym w mieszkaniu Moczulskiego zdołano wybrać przewodniczącego partii (został nim Leszek Moczulski) po czym ponownie wkroczyli funkcjonariusze SB i zatrzymali zebranych. Integralną częścią aktu założycielskiego były Deklaracja Ideowa oraz Tymczasowy Statut. Struktura terenowa partii była wzorowana na strukturze Armii Krajowej i obejmowała początkowo 4 obszary: I z siedzibą w Warszawie, II z siedzibą w Krakowie, III z siedzibą we Wrocławiu oraz IV z siedzibą w Szczecinie. Na czele każdego z obszarów stało Kierownictwo Akcji Bieżącej (KAB) podległe Centralnemu Kierownictwu Akcji Bieżącej (CKAB). Rezolucja Rady Politycznej z 11 listopada 1979 podkreślała solidarność i wspólnotę interesów wszystkich narodów Europy środkowo-wschodniej. Kolejna rezolucja Rady Politycznej z 15 maja 1980 protestowała przeciwko zniewoleniu Ukrainy przez ZSRR, wyrzekała się jakichkolwiek pretensji terytorialnych, wzywała do przezwyciężenia wzajemnych uprzedzeń oraz apelowała o "zapewnienie obu narodom swobodnego przekraczania granicy miedzy Polską a Ukrainą w warunkach demokratycznego bytu obu państw".
Kapeenowski model opozycyjności cechowały: radykalnie krytyczny stosunek do ZSRR, postulat współpracy wszystkich ośrodków demokratycznej opozycji w PRL oraz połączenie radykalnego, maksymalistycznego programu z umiarkowanymi i odbywającymi się na wielu polach działaniami.

Lata 1980-1989
Przed Sierpniem KPN wydawała trzy pisma. Były to: "Droga", "Gazeta Polska" oraz "Opinia Krakowska". Otwarto także biura zagraniczne KPN: w Szwecji (pełnomocnicy: Jerzy Kleban i Tomasz Strzyżewski), w Norwegii (Władysław Gauza), w RFN (Maciej Pstrąg-Bieleński), we Francji (Tadeusz Brzostek), w Hiszpanii (Jerzy Radłowski), w Wielkiej Brytanii (Franciszek Wilk), w USA (Henryk Szuster) oraz w Kanadzie (Marian Orłowski). Działacze KPN za granicą (Władysław Gauza, Maciej Pstrąg-Bieleński oraz Tomasz Strzyżewski) mieli też reprezentować KPN na madryckim posiedzeniu Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w 1980. Między 21 a 25 lutego 1980 KPN usiłowała zarejestrować w czterech okręgowych komisjach wyborczych 8 kandydatów w wyborach do Sejmu PRL VIII kadencji. Byli to: Leszek Moczulski i Tadeusz Stański w Warszawie, Roman Kściuczek w Katowicach, Krzysztof Gąsiorowski i Stanisław Tor w Krakowie, Stanisław Franczak, Zdzisław Jamrożek i Janusz Piotrowski w Lublinie. Równocześnie przeprowadzona została akcja popularyzująca niepodległościowy program KPN (ulotki i plakaty drukowane w drugim obiegu, napisy na murach). Rada Polityczna KPN uchwaliła w lutym 1980 "Platformę Wyborczą KPN". Władze PRL nie zezwoliły na rejestrację kandydatów niezależnych, a SB odpowiedziała represjami: w Krakowie rozbito przygotowane spotkanie przedwyborcze, trzykrotnie uniemożliwiono konferencje prasowe w mieszkaniu Moczulskiego, dokonano ok. 150 zatrzymań działaczy KPN na 48 godzin, Romana Kściuczka pobito i skazano na trzy miesiące aresztu. W tej sytuacji KPN wezwała do bojkotu wyborów z 23 marca 1980 lub do skreślania wszystkich kandydatów i wrzucania do urn kartek z napisem KPN. 11 listopada 1981 - kilkutysięczny wiec współorganizowany przez KPN na Placu Matejki w Krakowie przy symbolicznym Grobie Nieznanego Żołnierza, wśród kombatantów - płk Józef Herzog, który wygłosił ostatnie publiczne wystąpienie

26 lipca 1980 w prywatnym domu w Lądku Zdroju odbył się I Kongres KPN. W trakcie Kongresu doszło do interwencji SB i uczestnicy Kongresu zostali zatrzymani. Ponieważ nie mieścili się w areszcie umieszczono ich w milicyjnej świetlicy, gdzie kontynuowali obrady do czasu, aż rozwieziono ich do okolicznych aresztów lub zwolniono. Najważniejsze uchwały I Kongresu dotyczyły przyjęcia tymczasowego statutu oraz wyboru władz statutowych. Leszek Moczulski został formalnie Przewodniczącym Rady Politycznej KPN.
W ciągu pierwszych czterech miesięcy "karnawału Solidarności" aresztowano kolejno 7 działaczy KPN: Moczulskiego (już we wrześniu 1980), Zygmunta Goławskiego, Tadeusza Stańskiego (obu w listopadzie 1980), Krzysztofa Bzdyla, Tadeusza Jandziszaka oraz Jerzego Sychuta (wszystkich w grudniu 1980), Romualda Szeremietiewa (w styczniu 1981). W obawie przed represjami wobec innych działaczy KPN w grudniu 1980 zawieszono jej działalność (do lipca 1981), natomiast członkowie i sympatycy KPN podjęli aktywną działalność w Komitetach Obrony Więzionych za Przekonania.

Akcje protestacyjne KOWzaP-ów (zwłaszcza protesty głodowe i marsze protestacyjne w maju i czerwcu 1981) oraz wysiłki śmiertelnie chorego prymasa Stefana Wyszyńskiego doprowadziły do uwolnienia wszystkich aresztowanych działaczy KPN (6 czerwca 1981).
15 czerwca 1981 rozpoczął się przed Sądem Wojewódzkim w Warszawie proces czterech przywódców KPN: Jandziszaka, Moczulskiego, Stańskiego i Szeremietiewa. Trzej ostatni na wniosek prokuratury 9 lipca 1981 zostali ponownie aresztowani. Jawny proces przywódców KPN spowodował upowszechnienie się niepodległościowego programu KPN i znaczący wzrost liczby członków i sympatyków tej partii. Stało się tak mimo, że drugiej połowie 1981 funkcję p.o. przewodniczącego Rady Politycznej KPN pełnił Krzysztof Gąsiorowski, ewidencjonowany w archiwach MSW jako tajny współpracownik SB. Świadectwem wzrostu siły KPN w omawianym okresie są też nowe pisma, m.in. "Słowo" w Lublinie, "Przedświt" w Bydgoszczy i "Czyn" w Białymstoku.

W oficjalnych publikacjach oceniano, że w tym czasie liczebność KPN wynosiła od ok. 1,5 tys. do ok. 3 tys. członków. Najbardziej aktywnie rozwijała się KPN w województwie katowickim oraz w Krakowie, a także: w Warszawie, Częstochowie, Płocku, Radomiu, Kielcach, Siedlcach, Lublinie i Toruniu. Grupy KPN zaczęły się tworzyć w niewielkich miastach a nawet wsiach. Zaczęły powstawać komórki organizacyjne KPN w zakładach pracy. Zwracano uwagę, że KPN działała jako organizacja kadrowa a szybki wzrost popularności KPN w drugiej połowie 1981 oznaczał, że liczebność potencjalnych jej zwolenników należało szacować znacznie wyżej. Spodziewając się wybuchu stanu wojennego, KPN bezskutecznie wzywała do podjęcia uprzedzającego strajku generalnego od dnia 8 grudnia 1981.W związku z wprowadzeniem stanu wojennego internowano 272 działaczy KPN.

Po wprowadzeniu stanu wojennego proces KPN wznowiono 22 lutego 1982 przed Sądem Warszawskiego Okręgu Wojskowego. 8 października 1982 ogłoszono wyrok. Moczulskiego skazano na karę 7 lat pozbawienia wolności, Stańskiego i Szeremietiewa - na 5 lat a poważnie chorego Jandziszaka na 2 lata w zawieszeniu na 5 lat.. Tego samego dnia ogłoszono wyrok w krakowskim procesie KPN - 25-letni Witold Toś i 20-letni Marek Bik zostali skazani na kary po 3 lata pozbawienia wolności. Po 13 grudnia 1981 na kary bezwzględnego pozbawienia wolności skazano wielu innych działaczy KPN. Byli wśród nich: Krzysztof Bzdyl, Zenon Szendo, Ludwik Juszkiewicz, Julian de Fabritis, Zbigniew Rybarkiewicz, Ryszard Kostrzewa, Piotr Opozda, Brunon Ponikiewski, Christoforos Tulasz, Jan Kóż, Marianna Łaszewska, Mieczysław Łaszewski, Włodzimierz Schmejchel, Zbigniew Zieliński, Piotr Mittelstaedt, Marian Stach, Kazimierz Kowalówka, Bogdan Głowacki, Wiesław Grudniewicz, Waldemar Czechak, Andrzej Dytman, Zbigniew Gocławski, Jerzy Wysocki, Lesław Poeckh. W tym czasie w niewyjaśnionych okolicznościach śmierć poniosło kilka osób związanych z KPN. Byli to m.in.: Jacek Jerz (31 stycznia 1983), Zbigniew Tokarczyk (22 lutego 1984) i Witold Toś (6 sierpnia 1985). Działacze KPN byli prześladowani za druk i kolportaż bibuły, organizowanie strajków, czynny udział w manifestacjach ulicznych. W tym czasie KPN działała w sposób rozproszony w samodzielnych grupach. Najsilniejsze ośrodki KPN istniały w Krakowie i w Warszawie. W Krakowie rozpoczęto wydawanie pisma "Niepodległość", a w Katowicach pisma "Wolny Czyn 1 września 1983 ukazał się komunikat Rady Politycznej KPN o pozbawieniu Krzysztofa Gąsiorowskiego praw członkowskich KPN na zawsze

Przywódcy KPN wyszli na wolność na mocy amnestii latem 1984. Już w sierpniu 1984 Leszek Moczulski przystąpił do odbudowy partii, jako organizacji ogólnopolskiej. Jednak część przywódców opowiedziała się za kontynuowaniem działalności w konspiracji. M.in. na tym tle 9 grudnia 1984 doszło do rozłamu. KPN opuścili: Zygmunt Goławski, Tadeusz Jandziszak, Tadeusz Stański, Romuald Szeremietiew i 22 stycznia 1985 utworzyli Polską Partię Niepodległościową.

22 grudnia 1984 odbył się w Warszawie II Kongres KPN, na którym wybrano nowe władze. Przewodniczącym został ponownie Leszek Moczulski. W skład Rady Politycznej weszli: Krzysztof Król, Andrzej Szomański, Adam Słomka, Dariusz Wójcik, Zygmunt Łenyk i Zbigniew Rybarkiewicz. Uchwalono nowy statut, nakazano weryfikację dotychczasowych członków, cofnięto wcześniejsze pełnomocnictwa do reprezentowania KPN za granicą. Uchwała polityczna II Kongresu potwierdziła aktualność programu niepodległościowego przedstawionego w "Rewolucji bez rewolucji i położyła nacisk na konieczności integracji opozycji. W lutym 1985 działacze KPN przekazali ambasadorom USA i Wielkiej Brytanii Memorandum do rządów państw-sygnatariuszy konferencji jałtańskiej, domagające się wywiązania się ze zobowiązania przeprowadzenia w Polsce wolnych wyborów parlamentarnych. 9 marca 1985 SB przerwała posiedzenie Rady Politycznej i zatrzymała jej uczestników. Pięciu przywódców KPN zostało aresztowanych. Drugi proces KPN toczył się przed Sadem Wojewódzkim w Warszawie od 3 marca do 22 kwietnia 1986. Moczulski został skazany na 4 lata pozbawienia wolności, Król i Słomka - na 2,5 roku, Szomański i Wójcik - na 2 lata. Wszyscy wyszli na wolność we wrześniu 1986

W 1987 KPN wydawała m.in. następujące pisma: "Droga", "Gazeta Polska", "Niepodległość", "Wolny Czyn", "Nie chcemy komuny", "Świt Niepodległości", "Orzeł Biały", "Contra", "Niezawisłość", "Podbudka", "Naród i Niepodległość", "Konfederat Dolnośląski", "Victoria", "Wiarus", "Biuletyn Informacyjny"
W pierwszej połowie 1987 Leszek Moczulski wyjechał do Europy Zachodniej i Ameryki Północnej, spotykając się z politykami zachodnimi (m.in. z ówczesnym wiceprezydentem USA George'em Bushem) i przedstawicielami Polonii. Po jego powrocie do kraju nastąpiła reorganizacja biur zagranicznych KPN. Było ich 13, z czego 5 w USA Najważniejsze działały w Nowym Jorku (pod kierunkiem Marka Ruszczyńskiego, w Karlstadt (Paweł Wielechowski), w Paryżu (Przemysław Zawadzki) oraz w Londynie (Andrzej Goltz) Po aresztowaniu Kornela Morawieckiego działacze KPN zaangażowali się w działania mające na celu jego uwolnienie, m.in. z inicjatywy kierownika amerykańskiego biura KPN Marka Ruszczyńskiego powstał w USA w listopadzie 1987 Komitet na rzecz Uwolnienia Kornela Morawieckiego

W kraju Konfederacja rozbudowywała struktury (m.in. w oparciu o działające jawnie Krajowe Biura Informacyjne). Pod koniec 1988 struktura KPN obejmowała już 12 obszarów: Obszar I KPN - Warszawa, Obszar II KPN - Kraków, Obszar III KPN - Łódź, Obszar IV KPN - Lublin, Obszar V KPN - Katowice, Obszar VI KPN - Poznań, Obszar VII KPN - Wrocław, Obszar VIII KPN - Toruń, Obszar IX KPN - Gdańsk, Obszar X KPN - Rzeszów, Obszar XI KPN - Szczecin, Obszar XII KPN - Białystok.
KPN nadal organizowała demonstracje uliczne w ważne święta narodowe w dużych miastach. Jedna z takich demonstracji - 3 maja 1987 w Krakowie - została zaatakowana przez ubraną po cywilnemu grupę milicjantów, którzy brutalnie pobili i skopali osoby idące w pierwszym szeregu. Dopiero pod koniec 2009 wpłynął do sądu w Krakowie akt oskarżenia przeciwko niektórym bezpośrednim sprawcom tego pobicia.

Strajki w Polsce w 1988 były współorganizowane przez członków KPN, w szczególności w sierpniu 1988 na Śląsku. Strajki zostały zakończone wbrew stanowisku KPN, która postulowała ich kontynuację aż do uzyskania zgody władz na relegalizację "Solidarności".

W przededniu Okrągłego Stołu KPN usiłowała zacieśnić współpracę z innymi środowiskami opozycyjnymi oraz podejmowała działania mające na celu integrację całej opozycji niepodległościowej. 11 października 1988 w Warszawie doszło do spotkania Komisji Przygotowawczej Opozycji Niepodległościowej. 13 października 1988 z inicjatywy Jacka Kuronia, Bronisława Geremka i Leszka Moczulskiego spotkali się przedstawiciele większości środowisk opozycyjnych. Przedstawiciele KPN oraz innych środowisk niepodległościowych nie weszli jednak w skład utworzonego w grudniu 1988 Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie
KPN nie wzięła udziału w rozmowach w Magdalence i Okrągłego Stołu. W przededniu tych rozmów, w 4 lutego 1989, zwołano III Kongres KPN w Warszawie, który został rozbity przez SB 25 lutego 1989 w Jastrzębiu KPN współorganizowała Kongres Opozycji Antyustrojowej, który również został rozbity przez SB
Obrady III Kongresu KPN kontynuowano 4 marca 1989 w Krakowie. Kongres nie wykluczył udziału KPN w wyborach kontraktowych. Podkreślono jednak, że "Udział w takich wyborach będzie formą walki politycznej z narzuconym Polsce systemem i satelickimi władzami PRL". Wybrano nową Radę Polityczną w składzie: Stanisław Dronicz, Krzysztof Król (obaj z Warszawy), Ryszard Bocian, Maciej Gawlikowski, Andrzej Izdebski i Zygmunt Łenyk (wszyscy czterej z Krakowa), Barbara Czyż i Adam Słomka (oboje z Katowic), Andrzej Ostoja-Owsiany (Łódź), Dariusz Wójcik (Lublin), Wojciech Pęgiel (Poznań) i Antoni Lenkiewicz (Wrocław)

Wiosną 1989 członkowie KPN aktywnie uczestniczyli w walkach ulicznych, jakie w całej Polsce miały miejsce w wielu miastach (brali w nich udział także działacze Federacji Młodzieży Walczącej, NZS oraz Ruchu Wolność i Pokój). Walki te rozpoczęły się 17 lutego 1989 w Krakowie, gdzie jedyny raz w dziejach PRL członek rządu (minister edukacji narodowej Jacek Fisiak) wpadł w ręce demonstrantów. Apogeum tych walk miało miejsce w maju 1989 również w Krakowie ("krakowski maj"), gdzie w trakcie trzydniowych walk ZOMO używało pałek, armatek wodny, gazu łzawiącego i rakiet oświetlających a demonstranci kamieni, butelek z benzyną i prętów. ZOMO strzelało rakietami, petardami i granatami wprost w tłum. Dochodziło do walk wręcz a demonstranci budowali barykady. Rannych było kilkadziesiąt osób po obu stronach. Walki zakończyły się 18 maja 1989 po rozmowach delegacji (z udziałem Leszka Moczulskiego) z przedstawicielami władz. Następnego dnia na Rynku Głównym w Krakowie odbył się wiec przedwyborczy Moczulskiego

W wyborach kontraktowych KPN wystawiła własną listę kandydatów. Mimo braku środków finansowych, dostępu do mediów, krótkiego czasu oraz wysiłków SB zarejestrowano 17 kandydatów na posłów oraz 6 na senatorów. W plebiscycie, jakim okazały się wybory 4 czerwca 1989, KPN nie zdobyła ani jednego mandatu, jednak w latach 1988-1989 Konfederacja zyskała na znaczeniu.

W 1989 "nieznani sprawcy" zamordowali dwóch kapelanów KPN. Byli to ks. Stanisław Suchowolec (zginął 29 stycznia 1989) oraz ks. Sylwester Zych (zginął 11 lipca 1989).

Studencki Komitet Solidarności (SKS)
Studencki Komitet Solidarności (SKS) - grupa opozycyjna utworzona w Krakowie przez studentów UJ. Bezpośrednią przyczyną powstania SKS-u była śmierć Stanisława Pyjasa, którego zwłoki znaleziono 7 maja 1977 roku w bramie domu przy ulicy Szewskiej 7 w Krakowie.
Pogrzeb Pyjasa stał się manifestacją i ulicami Krakowa od ulicy Szewskiej pod Wawel przeszedł tak zwany "Czarny Marsz" . Pod Wawelem odczytano oświadczenie informujące o powstaniu Studenckiego Komitetu Solidarności, którego celem miało być między innymi informowanie o wszelkich nadużyciach SB. Jesienią 1977 roku, podobne Studenckie Komitety Solidarności zawiązały się w innych miastach: Warszawie, Gdańsku, Poznaniu, Wrocławiu i (wiosną 1978 roku) w Szczecinie. SKS-y tworzyły generalnie grupy studentów związane z KSS KOR i prowadzące działalność głównie w środowiskach akademickich, ale nie tylko: tam, gdzie to było możliwe, związani z SKS studenci wspierali również środowiska robotnicze. W naturalny sposób działalność SKS prowadziła do utworzenia Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Po sierpniu 1980 roku SKS-y spontanicznie przekształciły się w komitety założycielskie nowego zrzeszenia, a po jego uformowaniu przestały istnieć.
W działalność SKS-ów zaangażowane były osoby znane również później z życia publicznego, m.in. Bronisław Wildstein, Bogusław Sonik, Liliana Batko-Sonik, Andrzej Mietkowski, Lesław Maleszka, Róża Woźniakowska (obecnie Thun), Ludwik Dorn, Magdalena Modzelewska, Elżbieta Majewska, Jacek Rakowiecki.

Wolne Związki Zawodowe (WZZ)
Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża - Komitet Założycielski WZZ został powołany 29 kwietnia 1978 w Gdańsku przez Andrzeja Gwiazdę, Krzysztofa Wyszkowskiego i Antoniego Sokołowskiego.

Impulsem do powstania WZZ Wybrzeża były Wolne Związki Zawodowe Górnego Śląska, co podkreślono w deklaracji z końca kwietnia 1978.
Wolne Związki Zawodowe działały niezależnie od państwa, stawały w obronie praw robotniczych i obywatelskich, celem działalności było odzyskanie prawa do demokratycznego kierowania przez społeczeństwo państwem. WZZ wydawał biuletyn "Robotnik Wybrzeża" (ukazało się kilka numerów). Pierwszy numer ukazał się 1 sierpnia 1978 roku.

Aktywnymi działaczami WZZ byli m.in. Bogdan Borusewicz, Joanna Duda-Gwiazda, Jan Karandziej, Andrzej Kołodziej, Maryla Płońska, Alina Pienkowska, Anna Walentynowicz, Lech Wałęsa, Bogdan Lis, Andrzej Bulc, Lech Kaczyński i Tadeusz Szczepański, który zginął w niewyjaśnionych okolicznościach w 1980 r. WZZ skupiało ludzi, którzy w 1980 roku organizowali strajki w Stoczni Gdańskiej - byli to m.in. Piotr Maliszewski, Bogdan Felski, Maciej Miatkowski, Henryk Matysiak, Mieczysław Klamrowski, Leon Stobiecki, Mariusz Muskat i Lech Zborowski. Osoby należące do WZZ Wybrzeża tworzyły później NSZZ "Solidarność".

Niezależne Zrzeszenie Studentów
Niezależne Zrzeszenie Studentów (NZS) - stowarzyszenie studentów powstałe 22 września 1980 w wyniku wydarzeń i strajków robotniczych z sierpnia 1980, będących sprzeciwem społeczeństwa wobec ówczesnego reżimu politycznego w Polsce.

Historia
Nazwa Niezależne Zrzeszenie Studentów została ustalona na spotkaniu 60 grup założycielskich z uczelni w całej Polsce, które spotkały się w dniach 18-19 września 1980 na Politechnice Warszawskiej. Wybrano tę nazwę w demokratycznym głosowaniu. Odpadły propozycje: Solidarność Zrzeszenia Studentów Polskich i Niezależne Zrzeszenie Studentów Polskich. Ustalono również, że Warszawa będzie siedzibą NZS, przyjęto statut i wybrano Ogólnopolski Komitet Założycielski w składzie m.in.: Mirosław Augustyn, Piotr Bikont, Wojciech Bogaczyk, Stefan Cieśla, Jacek Czaputowicz, Teodor Klincewicz, Barbara Kozłowska, Maciej Kuroń, Krzysztof Osiński, Leszek Przysiężny, Marek Sadowski.

NZS w roku 1980 było w pewnym sensie studenckim odpowiednikiem „Solidarności" i skupiało młodych ludzi chcących niezależnej od władz państwowych organizacji studenckiej, a ponadto demokratyzacji życia akademickiego, przestrzegania podstawowych swobód politycznych w kraju oraz praw człowieka, szanowania polskich tradycji niepodległościowych i patriotycznych.

Przez długi czas władze PRL zwlekały z rejestracją NZS-u. Dopiero w wyniku strajków studenckich, szczególnie w Łodzi, gdzie podpisano tzw. Porozumienie Łódzkie po najdłuższym w Europie studenckim strajku okupacyjnym, ówczesny rząd komunistyczny zgodził się na rejestrację Zrzeszenia, która nastąpiła 17 lutego 1981. Pierwszym szefem NZS-u został Jarosław Guzy. Organizacja, obok działań typowo prostudenckich, związanych między innymi z postulatami reformy szkolnictwa wyższego, zajmowała się także wspieraniem działań „Solidarności" w wymiarze politycznym.

1982-1987
Po wprowadzeniu stanu wojennego NZS zostało zdelegalizowane, a wielu jego działaczy aresztowanych. W kilku ośrodkach akademickich NZS prowadziło jednak działalność podziemną. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych XX wieku NZS nawiązało współpracę ze swoim młodzieżowym odpowiednikiem, Federacją Młodzieży Walczącej. Powstała w 1984 w Warszawie FMW zrzeszała przede wszystkim młodzież szkół średnich, młodych robotników i studentów.

Odrodzenie NZS 1988-1989
Rzeczywiste odrodzenie NZS nastąpiło w maju 1988 roku, kiedy to na fali protestów robotniczych odbyły się pierwsze, bardziej masowe - solidarnościowe działania studentów. Ich przejawem, oprócz szeregu wieców, strajków i innych wystąpień, było zorganizowanie Zjazdu NZS, który odbył się w Gdańsku, w Kościele Św. Bartłomieja, gromadząc przedstawicieli NZS wszystkich najważniejszych ośrodków akademickich. Powstały wówczas struktury NZS, Zarząd Zrzeszenia wraz z Prezydium. Stopniowo, w całym kraju konstytuowały się tzw. Komitety Rejestracyjne NZS, tworzone były uczelniane i wydziałowe komisje (co istotne, oficjalnie podawane były już personalia członków tych gremiów), a studenci masowo podpisywali deklaracje członkowskie. W tym okresie, oprócz budowania struktur, NZS angażował się w tworzenie (czy raczej zmieniał oblicze) Samorządów Studenckich (poprzez coraz bardziej otwarte działania), a także prowadził działania nie tyle polityczne, co scalające środowiska studenckie w różnych aspektach (np. wspólne spotkania opłatkowe, wydarzenia kulturalne, happeningi itd). W celu zarejestrowania Zrzeszenia powołano Komitet Rejestracyjny. Gremium to zostało w całości zatrzymane przez SB na 48 godzin podczas próby podpisania dokumentów rejestracyjnych w jednym z warszawskich mieszkań (ok. 23 osoby).

W maju 1989 wobec odmowy zarejestrowania NZS co było konsekwencją złamania postanowień „okrągłego stołu" Komisja Krajowa NZS podjęła decyzję o rozpoczęciu akcji strajkowej na polskich uczelniach. Poszerzona o przedstawicieli strajkujących uczelni przekształciła się w Ogólnopolski Komitet Strajkowy w składzie: Tomasz Ziemiński, Mariusz Kamiński, Przemysław Gosiewski, P. Nycz, W. Kiliński, Sławomir Skrzypek, R. Kosiorek, Grzegorz Schetyna, B. Pichur, Artur Olszewski, Igor Wójcik, P. Janiszewski, A. Jasionowski, K. Zemler, R. Bitner, A. Szczepkowski i P. Swaczyna. Większość uczelni zorganizowało strajki okupacyjne.

glowna strona