Plany obrony granic Polski w 1939 r. 

Po smierci marszalka Jozefa Pilsudskiego gen. dyw. Edward Rydz-Smigly wraz z Generalnym Inspektorem Sil Zbrojnych (GISZ) przystapil do studiow nad planami obrony. Plan obrony wschod (W) zostal opracowany sztabowo w latach 1937 - 1938, a po uzupelnieniach zakonczony w 1939 roku.

Przy opracowaniu planu brano pod uwage przewage liczebna Armii Czerwonej w stosunku do liczebnosci Armii Polskiej 4 : 1.

Wobec tej przewagi przyjeto w planie zasade tzw. obrony czynnej po liniach zewnetrznych. Obrona taka miala udaremnic wysilki Armii Czerwonej w zajmowaniu terenow Polski i zadaniu jej duzych strat oraz rozcinania zgrupowan nieprzyjaciela.

W latach 1937 - 1938 podjeto tez decyzje o rozbudowaniu i wzmocnieniu fortyfikacji stalych w centralnym rejonie Polesia, ktorego utrzymanie dawalo wieksze powodzenie manewru. 

W planie tym wschodni teatr operacyjny podzielony zostal na szesc armii, ktore mialy bronic rejonow :

·        1 Armia - rejon Wilna,

·        6 Armia - rejon Lidy,

·        2 Armia - rejon Baranowicz,

·        3 Armia - rejon Polesia ,

·        4 Armia - rejon Wolynia,

·        5 Armia - rejon Podola.

Naczelne dowodztwo armii mialo znajdowac sie w Brzesciu.

Po przygotowaniu rejonow do obrony odpowiedzialni byli , zgodnie z planem, generalowie, inspektorzy GISZu, ktorzy byli jednoczesnie dowodcami tych armii: 

• gen. Stefan Dab-Biernacki - dowodca 1 Armii Wilno, 

• gen. Kazimierz Fabrycy  - dowodca 5 Armii Podole, 

• gen. Stanislaw Burhardt-Bukacki - dowodca 4 Armii Wolyn, 

• gen. Mieczyslaw Norwid-Neugebauer - dowodca 6 Armii Rezerwowej Lida, 

• gen, Tadeusz Piskor - dowodca 2 Armii Baranowicze, 

• gen. Kazimierz Sosnkowski - dowodca 3 Armii Polesie.

Oddzial III Sztabu Glownego w 1938 roku przystapil tez do opracowania planu obronnego Zachod (Z).

Glownym zalozeniem planu bylo przyjecie koncepcji, ze niebespieczenstwo grozilo Polsce zarowno z Pomorza Zachodniego, Dolnego Slaska, jak z polnocy - z Prus Wschodnich. Po 15 marca 1939 roku, po zajeciu Czech powstal czwarty kierunek zagrozenia - z poludnia . 

Do konca 1939 roku plan '' Z'' nie zostal opracowany w calosci na pismie, a tylko jego poszczegolne czesci, ktore wreczono dowodcom armii.

Plan obrony podzielony byl na trzy fazy.

·        Pierwsza faza miala trzy etapy. Nie przewidywano walnej duzej bitwy na zachod od Wisly, a zakladano walki opozniajace od granicy polsko-niemieckiej do glownych pozycji obronnych i stworzenia dogodnych warunkow do ofensywy francuskiej. Mialy to byc walki opuzniajace i zadajace nieprzyjacielowi duze straty.

·        Drugi etap przewidywal obrone lini: Puszcza Augustowska - rzeka Biebrza, rzeka Narew - Wisla z przyczolka w Modlinie, Toruniu, Bydgoszczy, jeziora zninskie - jeziora inowroclawskie - Kanal - Goplo - rzeka Warta z przyczolkiem w Kole, rzeka Widawa - Czestochowa - fortyfikacje slaskie - Oswiecim - Bielsko - Biala - Zywiec - Jordanow, Chlebowka - Nowy Sacz.

·        W trzecim etapie fazy zakladano przeciwuderzenie glownego odwodu armii '' Prusy '' na kierunku najwiekszego niebiespieczenstwa idacego z Dolnego Slaska na Czestochowe - Piotrkow - Warszawe. W planie przewidywano, ze na tej lini wojska polskie wstrzymuja uderzenia do rozwiniecia ofensywy na zachodzie.

Niemniej Naczelny Wodz Smigly-Rydz liczyl sie z mozliwoscia dalszego odwrotu do Wisly. Odwrot ten zabespieczyc miala Armia ''Krakow'' trzymajac sie jak najdluzej na swych pozycjach. Planowano wycofac: Armie '' Pomorze '', po niej Armie ''Poznan'', a gdyby zaszla koniecznosc Armia ''Krakow'' miala wycofac sie wzdluz brzegow Wisly.

W planie '' Z'' przewidywano tez dalsza obrone na poludniowo-wschodnich rubiezach Polski - tzw '' Przedmiesciu Rumunskim''. Organizacja obrony na przedmiesciu rumunskim miala byc realna i przedluzyc obrone, ale po rozwinieciu dzialan przez armie francuska na zachodzie.