Zdzislaw Peszkowski

Urodzil sie w roku 1918 w Sanoku - Polska.Tam uczyl sie w szkole powszechnej, w gimnazjum i liceum. Po zdaniu egzaminow maturalnych w roku 1938, powolany zostal do sluzby wojskowej. Ukonczyl szkole Podchorazych Kawalerii w Grudziadzu. 

W kampani wrzesniowej 1939 roku dowodzil plutonem w 20 pulku Ulanow . Po 17 wrzesnia , gdy do agresji przeciwko Polsce przystapil ZSRR, prawie caly pulk dostal sie do niewoli sowieckiej . Jencow zgromadzono poczatkowo w starej siedzibie rodu Puzynow i Oginskich.  

Mialo tam miejsce wydarzenie, ktore jak mozna przypuszczac, ocalilo zycie Zdzislawa Peszkowskiego od katynskiej zaglady. Otoz w Pomorzanach przebywal razem z zona wybitny malarz Vlastimil Hofman (1881-1970), ktory okazywal polskim jencom wiele wspolczucia i niezmordowanie portretowal ich na niewielkich kartonikach. 

Portreciki mialy byc wyslane do rodzin, a jednym z portretowanych byl Zdzislaw Peszkowski. Pomagajac skarbnikowi dywizjonu w rozdzielaniu pieniedzy pomiedzy zolnierzy i ukrywajac znaczna ich czesc, po dostaniu sie do niewoli postanowil przekazac je Hofmanowi, aby nie dostaly sie w rece wladz sowieckich. 

W pazdzierniku 1939 roku z Pomorzan przewieziono do Kozielska. W kwietniu 1940 roku rozpoczely sie wywozki jencow. Nikt wowczas nie przypuszczal, ze oficerowie polscy wywozeni sa do katynskiego lasu na smierc. 12 maja 1940 roku w ostatnim transporcie 250 osob, byl Zdzislaw Peszkowski. Ten transport nie trafil do Katynia lecz do obozu w Pawliszczew- Borze, a nastepnie w Griazowcu. 

W ten cudowny sposob, do ktorego byc moze przyczynil sie Hofman, Peszkowski nie podzielil losu ponad 20 tysiecy zamordowanych przez NKWD oficerow polskich, doczekal napasci niemieckiej na ZSRR, zawarcia porozumienia '' Sikorski - Majski '' i utworzenia w Zwiazku Sowieckim polskiej armii pod dowodztwem gen. Wladyslawa Andersa. 

Awansowany do stopnia porucznika, a pozniej rotmistrza, Zdzislaw Peszkowski dowodzil kompania w Pierwszym Pulku Ulanow Krechowieckich. Po opuszczeniu ''nieludzkiej ziemi '', wojenne drogi prowadzily go przez Irak, Iran, Indie, Egipt, Liban,Syrie, Wlochy i Wielka Brytanie. 

Jednym z zadan,w ktorych z najwiekszym poswieceniem zaangazowal sie Zdzislaw Peszkowski, bylo krztalcenie i wychowanie mlodziezy polskiej, ktora razem z wojskiem udalo sie wyprowadzic z ZSRR. Bedac harcmistrzem organizowal szkoly,druzyny i hufce harcerskie na emigracji. 

W Iranie byl miedzy innymi wychowawca trzynastoletniego wowczas Jerzego Krzysztonia (1931-1982), ktory zostal pozniej wybitnym pisarzem. Dla szerszej opinii publicznej jest on znany glownie jako autor niezmiernie wnikliwego i poetyckiego studium szalenstwa w trzytomowej powiesci Obled, ale wiekopomna wartosc maja takze jego bardzo liczne sluchowiska radiowe i opowiadania wspomienia z okresu pobytu w ZSRR. 

Bohaterem jednej z ksiazek Krzysztonia Krzyz poludnia jest Zdzislaw Peszkowski, wystepujacy tam pod nazwiskiem ''Jastrzebiec '', czyli pod swoim zawolaniem rodowym. 

Po zakonczeniu II wojny swiatowej Peszkowski studiowal w Oksfordzie na Polskim Uniwersytecie na Obczyznie oraz w polskim seminarium duchownym w Orchard Lake na Uniwersytecie Winconsinx w Detroit. Uzyskal tam tytul magistra teologii i stopien naukowy doktora filozofii. 

Po przyjeciu swiecen kaplanskich w dniu 5 czerwca 1954 roku zostaje profesorem teologii pastoralnej i literatury jezyka polskiego w Seminarium sw. Cyryla i Metodego oraz w St. Mary's College. 

W czasie swojego, trwajacego pol wieku pobytu na emigracji, uczestniczyl w niezliczonej ilosci miedzynarodowych zjazdow o charakterze teologicznym, naukowym, a takze patriotyczno-spolecznym. 

W roku 1966 gdy Polacy na calym swiecie obchodzili swoj wielki jubileusz Tysiaclecia Chrztu, ks. prof. dr. Zdzislaw Peszkowski wybrany zostal prezesem Polish American Historical Association. 

Jest autorem nastepujacych ksiazek: Wspomienia jenca z Kozielska; Pamiec Golgoty Wschodu; Ojcze Swiety-powiedziales nam...oraz kilkuset broszur, rozpraw i artykulow poswieconych teologii, historii Polski, filozofii, literaturze, sprawom moralnym i narodowym. 

Krazac niestrudzenie miedzy swoja Ojczyzna, do ktorej powrocil na stale w roku 1989, a Polonia rozproszona po calym swiecie, jako kapelan Rodzin Katynskich i ZHP poza Krajem, integruje starsze i mlodsze pokolenia Polakow, w imie fundamentalnych wartosci: Boga, Honoru i Ojczyzny, a takze w imie Prawdy i Pojednania Narodow.

Videofact nagral sympozjum, w ktorym uczestniczyl Zdzislaw Peszkowski . Sypozjum odbylo sie w Nowym Jorku w 1999 roku.  

Opracowal  Antoni Lenkiewicz