Zbigniew Stypulkowski

1904-1979

Urodził się 24 marca 1904 roku w Warszawie w środowisku inteligenckim, gdzie uczęszczał do gimnazjum im. gen. Chrzanowskiego. W latach 1917-1921 jako uczeń organizował stowarzyszenia młodzieży do walki z okupantem. W 1920 roku był sekretarzem generalnym Komitetu Młodzieży Szkolnej Obrony Państwa, a następnie jako ochotnik został uczestnikiem walk przeciwko bolszewikom w pociągu pancernym "Mściciel" na froncie południowym. Po zakończeniu działań zbrojnych skończył edukację w gimnazjum i w 1921 roku uzyskał świadectwo maturalne.

W tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1922-1928 był prezesem korporacji akademickiej "Aquilionia" oraz prezesem filistrów tej korporacji. W latach 1924-26 był wiceprezesem, a następnie prezesem Naczelnego Komitetu Akademickiego, obejmującego swą działalnością wszystkie krajowe środowiska akademickie. W latach 1926-30 był kierownikiem Ruchu Młodych Obozu Wielkiej Polski na m.st. Warszawa i członkiem Komitetu Głównego

W tzw. Wyborach brzeskich (1930 r.) został wybrany posłem na Sejm RP w okręgu Biała Podlaska z ramienia Ruchu Młodych OWP. Był wtedy najmłodszym posłem, miał bowiem zaledwie 26 lat. Obok niego z tego okręgu zostaje wybrany Seweryn ks. Czetwertyński ze Stronnictwa Narodowego. W powiecie Biała Podlaska na listę Narodową nr 4 głosowało 8376 mieszkańców, natomiast na listę sanacyjną Nr 1 oddanao 6595 głosów.

Stypułkowski wykazywał dużą aktywność w pracach sejmowych. Już w tym czasie dał się poznać jako świetny mówca i polemista. O jego młodzieńczym temperamencie świadczy fakt udziału w dwóch honorowych pojedynkach. Szczególnie głośny był drugi pojedynek ze znanym działaczem sanacyjnym Bogusławem Miedzińskim (późniejszy minister i marszałek Sejmu). Przyczyną tego pojedynku była obrona dobrego imienia młodzieży narodowej, którą poseł obraził z ławy sejmowej. Wspomnieniem po tych pojedynkach była wielka szrama na policzku.

Zbigniew Stypułkowski z zawodu był adwokatem, świetnym obrońcą karnym, znanym ze zdolności obrończych i krasomówczych. Bronił w licznych procesach w okresie lat trzydziestych wielu działaczy narodowych. M. in. w głośnym procesie Adama Doboszyńskiego oskarżonego o kierowanie tzw. "wyprawą myślenicką".

Pełnił w latach 1930-37 prezesa Zarządu Okręgowego Stronnictwa Narodowego na Podlasiu oraz członka Rady Naczelnej tej partii. W 1937 roku został usunięty z władz SN-u i zawieszony w prawach członka za zachowanie podczas podczas spotkania z marszałkiem Rydzem-Śmigłym na komerszu korporacji akademickiej "Arkonia".

Podczas okupacji po klęsce wrześniowej przebywał w niewoli sowieckiej, a następnie niemieckiej. W 1942 roku został członkiem Tymczasowej Komisji Rządzącej, później zaś Wojennego Zarządu Głównego SN. W latach 1943-44 pełnił funkcję sekretarza generalnego Tymczasowej Rady Narodowej Politycznej a w marcu w jej imieniu podpisał umowę scaleniową NSZ i AK. W 1945 roku został "zaproszony" do Moskwy wraz z innymi przywódcami Państwa Podziemnego a następnie aresztowany. W zamyśle Rosjan proces szesnastu polskich przywódców Państwa Podziemnego inscenizowany 18-21 VI 1945 miał ostatecznie zdyskredytować legalne władze RP w oczach społeczeństwa i światowej opinii publicznej. Uprowadzenie polskich polityków z kraju i przetrzymywanie poza granicą tylko na chwilę "nieco ochłodziło" stosunki amerykańsko-radzieckie. Moskiewski sojusznik był ze względów osobistych zbyt drogi, by za cenę jego utraty bronić suwerenności jakiego tam niepokornego narodu polskiego.

Po latach Kazimierz Pużak wyciągnął wniosek: "Bolszewizm nie zna kompromisów, uznaje kapitulację na łaskę i niełaskę. Narody i państwa grubo płacą i płacić będą za swoje złudzenia i wiarę w zobowiązania, choćby nawet pisemne komunistów"

Podsądni moskiewskiego procesu wywodzili się z ugrupowań wchodzących w skład RJN, pełniącej podczas okupacji jak wiadomo rolę podziemnego parlamentu. Jak twierdzono wówczas "reprezentowały one zdecydowaną większość politycznie uświadomionej i zorganizowanej części społeczeństwa" co było nieprawdą. Po odbyciu czteromiesięcznego więzienia w Moskwie Stypułkowski powrócił na krótki do Kraju. Na emigracji dał się poznać jako aktywny działacz SN. Przebywał w Stanach Zjednoczonej, a pod koniec swojego życia osiedlił się w Wielkiej Brytanii. Zmarł 30 marca 1979 roku.

Paweł Sudewicz