Henryk Wereszycki

( 1898 - 1990 )

 
Ur. 13.12.1898 we Lwowie. Studia historyczne ukonczyl w 1925 r. na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Uczen Adama Szelagowskiego, przez 2 lata uczestnik seminarium Kazimierza Twardowskiego, chociaz jak sam wyznawal najwiekszy wplyw wywarli nan Szymon Askenazy i Boleslaw Limanowski.

W latach 1916-17 byl zolnierzem Legionow Polskich. Jako oficer Wojska Polskiego walczyl w latach 1918-21 w Galicji Wschodniej i przeciwko bolszewikom. Czlonek PPS od 1922 do 1935.

Od 1926-1935 pracowal jako nauczyciel w szkolach srednich we Lwowie. Debiutowal jako historyk w 1927 r. rozprawa opublikowana w '' Kwartalniku Historycznym''pt. ''Sprawa polska w latach 1854-1855''.Wkrotce, bo w 1930 r. ,, opublikowal prace '' Austria a Powstanie Styczniowe'',,a w cztery lata pozniej '' Anglia a Polska w latach 1860-1865''. Obydwie wniosly wiele cennego materialu do dotychczasowej wiedzy o Powstaniu Styczniowym w perspektywie miedzynarodowej.

Przez cztery lata przed wybuchem II wojny swiatowej byl kustoszem Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski im. Jozefa Pilsudskiego w Warszawie. W 1938 r. ukazal sie pod jego redakcja, ostatni - X tom '' Pism Zbiorowych'' Jozefa pilsudskiego. Jest to "przewodnik" po pismach Marszalka.

Walczyl w Kampanii Wrzesniowej w grupie gen. Franciszka Kleeberga. Przebywal w niewoli niemieckiej od pazdziernika 1939 do stycznia 1945. W latach 1946-48 byl referentem w Instytucie Pamieci Narodowej w Warszawie.

 Brutalnie atakowany przez komunistycznych historykow i propagandzistow, m.in. podczas otwockiej konferencji metodologicznej na przelomie 1950-1951. Potepiony byl przez nich znakomity podrecznik Wereszyckiego '' Historia polityczna Polski w dobie popowstaniowej 1864-1918'', ktorego pierwsze wydanie ukazalo sie w 1948, pozniej wznowione przez paryska Libelle w 1979 roku.

W latach 1948-56 mogl byc tylko zastepca prof.historii w Uniwersytecie Wroclawskim, a prace jego objete byly zapisem cenzorskim. Dopiero w 1956 r. zostaje profesorem na Uniwesytecie Jagiellonskim. W 1957 r. opublikowal slynny artykol '' Pesymizm blednych tez'' bedacy polemika z partyjna historiografia i jej antyniepodleglosciowym nastawieniem.

Przemilczny i cenzurowany w kraju - ceniony byl za granica. W 1960 r. otrzymal stypendium Fundacji Forda na badania dotyczace europejskiej polityki w XIX wieku. W 1969 r. przeszedl na emeryture, w tym samym roku otrzymal Nagrode Fundacji Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku.

W latach 1969-1982 publikowal na lamach ''Tygodnika Powszechnego'', poczatkowo pod pseldonimem Adam Stor, pozniej pod wlasnym nazwiskiem. Nieustannie pracowal nad wlasna trylogia ukazujaca dzieje po Powstaniu Styczniowym i ponowne narastanie koniunktury na '' sprawe polska''.

W 1965 r. ukazal sie pierwszy tom trylogii - '' Sojusz trzech cesarzy'', w 1971 r. '' Walka o pokoj europejski 1872-1878'' i wreszcie w 1977 r. '' Koniec sojuszu trzech cesarzy'', tak zlowrozbnego dla niepodleglosci Rzeczpospolitej. Jednoczesnie ukazaly sie dwie wazne prace dotyczace Austro-Wegier: we wroclawskim Ossolineum '' Historia Austrii'' (1971) i w cztery lata pozniej '' Pod berlem Habsburgow - Zagadnienia narodowosciowe''.

W 1971 r. zostal czlonkiem honorowego Polskiego Towarzystwa Historycznego. W 1985 r. otrzymal doktorat honoris causa Uniwersytetu Wroclawskiego. W 1987 krakowski '' Znak'' wydal jego zbior prac '' Niewygasla przeszlosc''; dawniej by powiedziano , ze jest to '' katechizm Polaka'', dzis w wieku niegasnacego kultu nauki raczej bysmy uzyli okreslenia, ze jest to '' logika polskiej walki o niepodleglosc''.

Chorowal od dluzszego czasu, zaalarmowani historycy polscy w Ameryce pospieszyli wiosna 1989 r. z pomoca.

Zmarl 27 lutego 1990 r. w Krakowie. Jego smierc jest wielka strata dla nauki historycznej i dla polskiego ruchu niepodleglosciowego