Historia Departamentu I MSW- dokument przygotowany dla kadr MSW
Prezentujemy ponizej opracowanie historyczne sporządzone około 1986 r., zapewne dla celów szkoleniowych, przez płk. Stefana Słomkę, funkcjonariusza Departamentu I MSW. Omawia ono genezę i zmiany strukturalne komunistycznego aparatu wywiadowczego głownie na podstawie niedostępnych, trudnych dziś do odnalezienia lub nie istniejących już źródeł.
***
GENEZA I ZMIANY ORGANIZACYJNO-STRUKTURALNE DEPARTAMENTU I MSW
Krajowa Rada Narodowa ustawą nr 1 z 21 lipca 1944 r.1 powołała „...Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego jako tymczasową władzę wykonawczą...”. Wchodzącemu w skład PKWN Resortowi Bezpieczeństwa Publicznego powierzono ochronę powstałej władzy ludowej oraz budowanego ustroju socjalistycznego przed zakusami rodzimej reakcji i ośrodków dywersyjno-szpiegowskich państw kapitalistycznych.
Resort Bezpieczeństwa Publicznego oraz podległe mu ogniwa terenowe włączyły się czynnie do realizacji przeobrażeń społeczno-ekonomicznych i polityczno-prawnych zapowiedzianych w Manifeście Lipcowym PKWN.
Realizacja zadań postawionych przed Resortem Bezpieczeństwa Publicznego wymagała m.in. podejmowania działań o charakterze wywiadowczym. W tym celu w Resorcie Bezpieczeństwa Publicznego utworzono wyspecjalizowany organ – wywiadu politycznego – którego zadaniem było wykonywanie pracy według reguł i zasad właściwych aparatowi wywiadowczemu. Utworzonej jednostce nadano nazwę „Wydział Wywiadu”2.
Kierownik Resortu Bezpieczeństwa Publicznego rozkazem personalnym Nr 53 z grudnia 1944 r.3 przeniósł por. Stefana Antosiewicza ze stanowiska z-cy kierownika WUBP w Lublinie na stanowisko p.o. kierownika Wydziału Wywiadu. S. Antosiewicz kierował pracą tego Wydziału do marca 1945 r.
Tym samym rozkazem personalnym mjr Julian Konar mianowany został kierownikiem sekcji w Wydziale Wywiadu.4 W dostępnej dokumentacji archiwalnej z lat 1944–45 dot. RBP i MBP brak informacji o strukturze, etacie i liczbie pracowników zatrudnionych w Wydziale Wywiadu.
Zapisy znajdujące się w aktach personalnych niektórych pracowników tego Wydziału, a zwłaszcza adnotacje w kartach pt. „Przebieg służby”, pozwalają stwierdzić, że Wydział Wywiadu w początkowej fazie podzielony był na sekcje.
Niektóre sekcje oznaczono dużymi literami alfabetu rozpoczynając od litery A. Inne zaś nazywano wyrazami, które wskazywały na treść ich pracy codziennej.5 O pierwszych zadaniach Wydziału Wywiadu traktuje obszerniej „Okólnik Nr 2 WW” z dnia 15 stycznia 1945 r.6
Wytyczne okólnika regulowały początkową fazę pracy wywiadu MBP. Bazując na wspomnianym okólniku można stwierdzić, że równolegle z tworzeniem zrębów organizacyjnych przyszłego wywiadu, Wydział Wywiadu rekrutował i przerzucał poza linię frontu agenturę z zadaniami wywiadowczymi. W tej fazie pracy agentura przerzucana była głównie na ziemie polskie pozostające nadal pod okupacją hitlerowską.
Z ogólnika wynika też, że niezależnie od rozpracowywania sił i środków okupanta, zadaniem przerzuconej agentury było rozpoznawanie organizacji podległych polskiemu rządowi emigracyjnemu w Londynie, w szczególności takich jak: terenowe delegatury tego rządu oraz NSZ, SN, AK i inne.
Te ostatnie zalecenia realizowane były wskutek tego, że NSZ, np. Brygada Świętokrzyska współpracowała z okupantem hitlerowskim, a pozostałe ugrupowania polityczne na polecenie „rządu londyńskiego” gwałtownie występowały przeciwko władzy ludowo-demokratycznej.
Pracownicy Wydziału Wywiadu studiowali także protokoły z przesłuchań aresztowanych, agentów, dywersantów oraz terrorystów pozostawionych i przerzucanych przez hitlerowskie służby specjalne, celem typowania wśród nich kandydatów do współpracy oraz znalezienia tzw. „wyjść” na osoby z nimi związane, a pozostające nadal w strefie zajmowanej przez przeciwnika.
Przez wiele lat praca operacyjna wywiadu MBP opierała się odpowiednio na wytycznych „Instrukcji” (tymczasowa) o pozyskiwaniu, pracy i ewidencji agenturalnoinformacyjnej sieci” z dnia 13 lutego 1945 r.7
Dokument ten pozyskiwanie i pracę ze współpracownikami krajowymi i zagranicznymi traktował łącznie. Do pracy wywiadu odnosiły się takie rozdziały jak: „Dobór i werbowanie agentury do pracy wywiadowczej za granicą”, „Werbowanie agentury w miejscach odosobnienia”.
W rozdziale tym jako miejsca odosobnienia wskazano więzienia, ale jak wiadomo obok więzień miejscami odosobnienia – nie wymienionymi w Instrukcji – były wówczas także obozy, do których kierowano jeńców z rozbitych hitlerowskich jednostek militarnych oraz obozy stanowiące filie poszczególnych więzień. Miejsca te były także terenem typowania kandydatów oraz pozyskiwania ich z zamiarem wykorzystywania w przyszłości w pracy wywiadowczej.8 Przepisy pozostałych 12 rozdziałów Instrukcji odnosiły się do działalności wywiadu odpowiednio.
Po przekształceniu Resortu Bezpieczeństwa Publicznego w Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego9 zadania Wydziału Wywiadu rozszerzone zostały o kontrwywiadowczą ochronę polskich placówek zagranicznych.10 W lutym 1945 roku utworzona została Specjalna Sekcja II przy WUBP w Łodzi. Była ona terenowym odpowiednikiem Wydziału Wywiadu. Z[astęp]cą kierownika sekcji mianowany został Maksymilian Minc, używający później nazwiska Darewski.11
W marcu 1945 roku Minister Bezpieczeństwa Publicznego Zarządzeniem Nr 6 z dnia 27 marca 1945 roku polecił kierownikom WUBP w: Rzeszowie; Krakowie, Katowicach, Poznaniu i Bydgoszczy utworzenie sekcji wywiadu pod nazwą Specjalnych Sekcji II12, które podlegały wyłącznie kierownikom WUBP. Sekcje te działalność wywiadowczą rozwijały w oparciu o plany zatwierdzane przez Wydział Wywiadu MBP. Wydatki finansowe związane z pracą operacyjną sekcji pokrywane były z funduszów specjalnych przewidzianych w budżetach kierowników ww. WUBP.13
Utworzenie specjalnych Sekcji II przy wybranych WUBP sprzyjało rozszerzeniu pracy operacyjnej wywiadu z pozycji Centrali. Ta forma pracy w początkowym okresie istnienia wywiadu MBP była zjawiskiem powszechnym. Warto podkreślić, że mimo upływu lat nie uległa deaktualizacji. W zależności od warunków, okoliczności i czasu zmienił się jedynie stopień jej zastosowania.
W marcu 1945 roku dotychczasowy kierownik Wydziału Wywiadu przeniesiony został na inne stanowisko, w związku z tym Minister Bezpieczeństwa Publicznego mianował mjr Juliana Konara p.o. kierownika Wydziału Wywiadu MBP14.
Do tej pory był on jedynym [jednym?] z kierowników sekcji w Wydziale Wywiadu. Mjr J. Konar obowiązki kierownika Wydziału Wywiadu pełnił do lipca 1945 r. W maju 1945 r. zaprzestano używać nazwy „Wydział Wywiadu”.
Od tej pory w niektórych rozkazach personalnych oraz innych dokumentach zaczęła pojawiać się nazwa „Wydział II Specjalny”, którą wkrótce zastąpiono nazwą Wydział II Samodzielny MBP15. Minister Radkiewicz zatwierdzając etaty i rozkazy Wydziału II Samodzielnego kilka razy wykreślał słowo „samodzielny”16, ale określenie to wracało ponownie w projektach kolejnych dokumentów. Nazwa „Wydział II Samodzielny” przetrwała do lipca 1947 r., kiedy to wywiad MBP otrzymał nazwę Departament VII MBP.
W lipcu 1945 r. Minister Bezpieczeństwa Publicznego rozkazem personalnym Nr 151 z dnia 10 lipca 1945 r. mianował ppłk Juliusza Burgina kierownikiem Wydziału II Samodzielnego17. Kierował on pracą wywiadu MBP do końca czerwca 1947 r.
Wywiad MBP od chwili utworzenia rozwijał pracę operacyjną w krajach kapitalistycznych. W tym celu starano się wykorzystywać wszelkie nadające się ku temu sposobności. W okresie istnienia Rządu Tymczasowego możliwości plasowania pracowników kadrowych wywiadu w krajach zachodnich były mocno ograniczone.
Możliwości te uległy zwiększeniu po powstaniu Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. W związku z tym, że w Niemczech – w poszczególnych strefach okupacyjnych najwcześniej powstały polskie misje wojskowe, tam też zorganizowano pierwsze ogniwa operacyjne wywiadu MBP zwane rezydenturami, do których kierowano oficerów Wydziału II Samodzielnego.18
Nieco później zaczęto delegować pracowników do ogniw operacyjnych, które powstały przy placówkach dyplomatycznych, konsularnych i handlowych w krajach zachodnich. Równolegle z organizowaniem działalności wywiadowczej pod przykryciem polskich placówek zagranicznych, oficerowie wywiadu MBP realizowali zadania wywiadowcze jako członkowie rozmaitych grup delegowanych za granicę, w tym także jako osoby eskortujące np. przesyłki UN[R]RA.19 Mimo powyższych prób praca operacyjna z pozycji Centrali dominowała przez cały 1945 r.
Zadania operacyjne Wywiadu MBP od chwili jego utworzenia różniły się od zadań innych służb MBP oraz zadań wykonywanych przez ogniwa wywiadu wojskowego, które działały przy Głównym Dowództwie Wojska Polskiego.
Wspomniane różnice nie miały wpływu na rozwój współdziałania między tymi służbami. Współdziałanie między wywiadem MBP i wywiadem wojskowym było bardzo ścisłe.
W codziennej praktyce wyrażało się tym, że niektóre ogniwa operacyjne Wydziału II Samodzielnego miały siedzibę w pomieszczeniach II Oddziału Sztabu Generalnego WP.20 Inne ogniwa, zwłaszcza Szkoły21 i te, które dzisiaj określamy mianem WTO, były wspólne dla obu służb.
Przez pewien okres czasu istniały także rezydentury przy niektórych polskich placówkach zagranicznych, gdzie z reguły szefem rezydentury był oficer II Oddziału.22
Współdziałanie sprzyjało “przepływom kadrowym”. Przepływ ten – jak się wydaje – zaciemnił obraz ówczesnego stanu liczbowego pracowników zatrudnionych w wywiadzie MBP.
Dostępne archiwalia pozwalają ocenić szacunkowo, że skład liczbowy pracowników wywiadu MBP w latach 1944–45 nie był liczny.
Pod koniec 1945 r. łączna liczba pracowników Wydziału II Samodzielnego MBP wraz z jego odpowiednikami przy wymienionych wyżej WUBP wynosiła zapewne znacznie poniżej stu.
W marcu 1946 r. Minister Bezpieczeństwa Publicznego rozkazem Nr 22 z 25 marca 1946 r.23 zatwierdził nowe etaty dla „Samodzielnych jednostek organizacyjnych MBP...”, w tym także dla Wydziału II Samodzielnego. Od tej pory w wywiadzie MBP formalnie mogło być zatrudnionych 129 osób.
Faktycznie zaś Wydział pełnego składu osobowego nie osiągnął, ponieważ minister w rozkazie zrobił następujące zastrzeżenie, „Nowo zatwierdzone etaty zezwalam do dowołania kompletować w wysokości 85% równomiernie w stosunku do pracowników operacyjnych i aparatu pomocniczego”.24
Zgodnie z nowym etatem istniejące dotychczas Sekcje przekształcone zostały na Oddziały25, które organizowały pracę operacyjną według niżej przytoczonego podziału:
1. Oddział I w Anglii, Holandii, Szwecji i Finlandii;
2. Oddział II we Francji, Belgii, Szwajcarii, we Włoszech i Hiszpanii;
3. Oddział III w Czechosłowacji, na Węgrzech, w Rumunii, Jugosławii, Bułgarii i Grecji;
4. Oddział IV w Niemczech i Austrii;
5. Oddział V inaczej „specjalny” zajmował się przygotowywaniem warunków do wykonywania w krajach kapitalistycznych przedsięwzięć o charakterze specjalnym i dywersyjnym.
Utworzone referaty wykonywały następujące zadania:
1. referat łączności specjalnej: szyfry, kody oraz inne elementy łączności operacyjnej;
2. referat P.O. organizował pracę placówek oficerskich działających w niektórych miastach wzdłuż granicy południowej, zachodniej i morskiej. Pracownicy placówek oficerskich używali mundurów i dokumentów WOP, a ich praca polegała na rozpracowywaniu obcych kanałów przerzutowych i organizowaniu własnych26;
3. referat paszportowy przygotowywał dokumenty podróży głównie dla oficerów wywiadu delegowanych dla wykonywania zadań operacyjnych;
4. referat obsługi specjalnej zajmował się prowadzeniem obserwacji zewnętrznej na zamówienie poszczególnych oddziałów;
5. referat gospodarczy – finanse, zaopatrzenie materiałowe i transport. W strukturze organizacyjno-etatowej przyjętej w marcu 1946 r. wywiad MBP pracował do lipca 1947 r.
Pracę operacyjno-wywiadowczą rozwijał w zasadzie tylko na terenie krajów europejskich. W krajach zaoceanicznych działalności wywiadowczej nie prowadzono.
Na początku lipca 1947 r. Minister Bezpieczeństwa Publicznego powołał na stanowisko kierownika Wydziału II Samodzielnego MBP gen. bryg. Wacława Komara – szefa II Oddziału Sztabu Generalnego WP. Nominacja ta jeszcze silniej zintegrowała służby wywiadu wojskowego i politycznego.
W dwa tygodnie po nominacji, Wydział II Samodzielny przekształcony został na Departament VII MBP27. Struktura Departamentu VII różniła się istotnie w porównaniu ze strukturą Wydziału II Samodzielnego. Zakres zadań był także szerszy.
Według nowego etatu liczba stanowisk do obsadzenia w wywiadzie powiększona została do 442 osób. Z tej liczby 242 pracowników mogło być zatrudnionych na etacie jawnym i 200 pracowników na etacie niejawnym.
Zamiast dotychczas istniejących oddziałów i referatów utworzono 5 wydziałów i 2 samodzielne sekcje.
Ogniwa te zajmowały się następującymi zagadnieniami:
1. Wydział I – sprawy organizacyjne i szkoleniowe;
2. Wydział II – organizował pracę operacyjną w: Niemczech, Austrii, USA, Kanadzie, Anglii i jej Koloniach, Grecji, Turcji oraz w niektórych krajach Bliskiego Wschodu;
3. Wydział III – organizował pracę operacyjną w krajach: romańskich, Beneluksu, skandynawskich, Szwajcarii i niektórych krajach Ameryki Łacińskiej;
4. Wydział IV nazwany „Biurem Studiów” pomyślany był z dużym rozmachem. W skład tego wydziału wchodziło 13 sekcji mających gromadzić, analizować i oceniać informacje z bardzo wielu dziedzin. Poza problemami politycznymi i ekonomicznymi znajdowały się tutaj także takie zagadnienia jak: problematyka emigracyjna, watykańsko-kościelna, sprawy żydowskie i ukraińskie, prasa oraz studia nad obcymi organami wywiadowczymi. W składzie tego wydziału znajdowały się też biblioteka i kartoteka;
5. Wydział V otrzymał nazwę „Administracyjny”. Zajmował się takimi zagadnieniami jak: łączność, zaopatrzenie materiałowe i techniczne oraz finanse. Działalność finansowa nie ograniczała się tylko do prostej obsługi finansowej wywiadu MBP, ale jej celem było także „... tworzenie funduszów w dewizach i złotych polskich mających przeznaczenie specjalne”28.
Samodzielne sekcje zajmowały się niżej przytoczonymi grupami spraw.
Samodzielna Sekcja „A” rejestrowała polskie obiekty poza granicami kraju i planowała umieszczanie w nich pracowników wywiadu, Samodzielna Sekcja „B” miała zajmować się dezinformacją przeciwnika.
Każde z ww. ogniw miało przyporządkowany odpowiednik z etatu niejawnego. W etacie Dep. VII brak wzmianki o ogniwie organizującym pracę placówek oficerskich, ponieważ zostały one połączone z analogicznymi placówkami oficerskimi działającymi z ramienia II Oddziału Sztabu Generalnego WP29.
Reorganizacja towarzysząca przejęciu kierownictwa wywiadem MBP przez ówczesnego szefa II Oddziału Sztabu Generalnego WP niewątpliwie miała wiele rozmaitych celów.
Na czoło jednak wysuwają się dwa, a mianowicie: zespolenie wysiłków na rzecz lepszego wykonania zadań stawianych przed obu służbami oraz dążenie do lepszego wykorzystania przez wywiad MBP przykrycia, jakie stwarzały istniejące już wówczas polskie placówki zagraniczne.
Przyjęta struktura w 1947 r. wkrótce okazała się niewystarczająca. W związku z tym po upływie kilkunastu miesięcy dokonano jej korekty, a miało to miejsce w styczniu 1949 r.30
Zlikwidowano wówczas samodzielne sekcje „A” i „B”. Z problematyki wydziałów II i III wyłączono sprawy kontrwywiadowcze i powierzono je wydziałowi, który został oznaczony Nr V. Poprzedni Wydział V (administracyjny) uległ reorganizacji.
Wyodrębniono z niego następujące jednostki organizacyjne:
1. Samodzielną Sekcję finansową zajmującą się nadal operacjami finansowymi o charakterze specjalnym;
2. Samodzielną Sekcję Finansowo-Budżetową dla obsługi finansowej Dep. VII;
3. Samodzielną Sekcję Szyfrów dla bieżącej obsługi szyfrowej;
4. Samodzielną Sekcję techniczną, zajmującą się niektórymi zagadnieniami wywiadowczej techniki operacyjnej. Z pozostałości Wydziału administracyjnego stworzono Wydział Gospodarczy zajmujący się głównie zaopatrzeniem i transportem. Ponadto stworzono Samodzielną Sekcję Kadr.
W tej strukturze wywiad MBP pracował do 1950 roku.
W drugiej połowie 1949 r. miały miejsce dwa zdarzenia, które wywarły silny wpływ na przyszłą pracę wywiadu MBP. Pierwsze z nich to – kierownicze gremium międzynarodowego ruchy robotniczego – po analizie sytuacji międzynarodowej – oceniło, że w Europie nastąpiła względna stabilizacja.
W związku z tym zmniejszyła się możliwość wybuchu bezpośrednich walk zbrojnych.
Dla kierownictwa wywiadu był to sygnał, że w pracy wywiadowczej trzeba zrezygnować z przygotowań do działań dywersyjnych i skoncentrować aparat wywiadowczy na zbieraniu informacji o przeciwniku, drugie to odbyte w listopadzie 1949 r. III Plenum KC PZPR poświęcone czujności...
Wspomniane wydarzenia spowodowały konieczność dokonania w wywiadzie MBP korekt organizacyjnych, personalnych i merytorycznych, których skutkiem było:
1. dokonanie krytycznej oceny działalności wywiadów MBP i wojskowego pod kierownictwem gen. W. Komara31;
2. oddzielenie wywiadu MBP od wywiadu wojskowego, zachowując zasady współpracy obu służb;
3. kierownictwo wywiadem MBP powierzono płk Witoldowi Sienkiewiczowi, który obowiązki te przejął w maju 1950 r.;
4. zwolniono z pracy w wywiadzie MBP około 200 pracowników, których uznano za elementy przypadkowe, niekompetentne lub posiadające powiązania ze sferami kapitalistycznymi zamieszkałymi w krajach zachodnich. Liczba ta stanowiła więcej niż połowę ówczesnego stanu osobowego Departamentu VII i niemal 3/4 stanu pracowników operacyjnych, ponieważ zwolnienia w mniejszym stopniu objęły personel pomocniczy.
Dokonana została także korekta struktury Dep. VII. Miało to wyraz w likwidacji Samodzielnej Sekcji Finansowania zajmującej się specjalnymi operacjami finansowymi. Dotychczasowe Biuro Studiów uległo likwidacji, a na jego miejsce powołano Samodzielną Sekcję Informacyjną.
Działalność szkoleniowa w ramach kursów i szkół oficerskich zawieszona została na kilka lat. Kontynuowano doskonalenie zawodowe w ramach Wydziałów operacyjnych. Zrezygnowano także z przyporządkowywania etatu niejawnego poszczególnym ogniwom Dep. VII.
Od tej pory etat niejawny pozostał w wyłącznej gestii kierownictwa Departamentu. Z wydziału V, zwanego „Technicznym”, który działał w ramach b. Dep. II MBP, stworzony został wydział techniki operacyjnej mocniej zintegrowany z Departamentem VII.
Reorientacja kierunków pracy i zainteresowań, na początku lat 50 tych postawiła przed wywiadem MBP ostro problem obsady kadrowej. Problem ten zaostrzył się tym bardziej, że dla prawidłowego wykonywania zadań – w warunkach ówczesnej sytuacji międzynarodowej – etat wywiadu MBP zwiększony został do ponad 650 pracowników.32
W związku z tym w latach 1951–53 rekrutowano pracowników do pracy w Dep. VII ze szkół oficerskich przygotowujących kadrę dla jednostek krajowych MBP.
Ażeby lepiej dostosować strukturę wywiadu MBP do nowych zadań, w kwietniu 1953 r. zamiast działających dotychczas ogniw operacyjnych utworzono 11 wydziałów i dwie samodzielne sekcje.
Kompetencje poszczególnych wydziałów i sekcji przedstawiały się następująco:
Wydział I organizował działalność wywiadowczą w krajach zachodnioeuropejskich, natomiast Wydział II w pozaeuropejskich krajach kapitalistycznych.
Wydział III zajmował się prowadzeniem wywiadu w skupiskach polskiej emigracji politycznej zamieszkałej w krajach zachodnioeuropejskich, a Wydział IV prowadził wywiad wśród emigracji zamieszkałej w krajach kapitalistycznych pozaeuropejskich.
Wydział V powołany został do zajmowania się wywiadem, jak to wówczas nazywano „techniczno-gospodarczym”. Wkrótce wydział ten został przekształcony w jednostkę operacyjną, która zajęła się organizowaniem wywiadu naukowo-technicznego.
Wydział VI zajmował się kontrwywiadowczą ochroną polskich placówek zagranicznych.
Wydział VII był kontynuacją samodzielnej Sekcji Informacyjnej. Zadania tego Wydziału – po raz pierwszy – zostały obszerniej sformułowane w Zarządzeniu Dyrektora Dep. Nr 20/53 z dnia 7 sierpnia 1953 roku.
Wydział VIII powstał na bazie b. Wydziału Techniki i zajmował się nadal wybranymi elementami wywiadowczej techniki operacyjnej.
Wydział IX przejął sprawy kadrowo-szkoleniowe, natomiast Wydział X gospodarczo-finansowe.
W gestii Wydziału Ogólnego znalazły się takie zagadnienia jak: kartoteka i archiwum operacyjne oraz kancelaria. Samodzielna Sekcja „A” zapewniała Departamentowi bieżącą obsługę szyfrową, natomiast Samodzielna Sekcja Specjalna, zwana inaczej „morską”, kontynuowała m.in. niektóre zagadnienia będące uprzednio przedmiotem pracy placówek oficerskich, ale w odniesieniu tylko do granicy morskiej.
W 1953 r. w ramach Wydziału IX reaktywowana została działalność szkoleniowa w formie jednorocznych szkół oficerskich i 6-miesięcznych kursów. Do szkół oficerskich rekrutowani byli kandydaci z wyższym wykształceniem. Na sześciomiesięczne kursy rekrutowano kandydatów spośród pracowników operacyjnych BP i aktywu partyjnego z odpowiednim stażem pracy zawodowej.
Pozytywna działalność szkół i kursów oraz dwa turnusy pracowników przeszkolonych w radzieckiej szkole wywiadu nie tylko złagodziła ostry niedobór kadrowy, ale spowodowała podniesienie na wyższy poziom fachowej działalności wywiadu MBP na wszystkich odcinkach pracy.
Rozkazem Ministra Bezpieczeństwa Publicznego Nr 025/53 z dnia 15 sierpnia została wprowadzona w życie „Instrukcja Nr 012/53 o pracy aparatu bezpieczeństwa z siecią agenturalną”.33
Nowa Instrukcja w porównaniu z dokumentem z 13 lutego 1945 r. bardzo obszernie regulowała pracę operacyjną w nowych warunkach. Ze względu na specyfikę pracy właściwą organowi wywiadowczemu wytyczne Instrukcji do pracy Departamentu VII odnosiły się odpowiednio.
A zatem wytyczne tego dokumentu stanowiły dla kierownictwa Dep. VII podstawę, na której wypracowywano sukcesywnie dokumenty regulujące zakresy pracy wywiadu i jego ogniw organizacyjnych.
Na początku 1954 r. dokonano kolejnej korekty w strukturze wywiadu MBP. Utworzono wówczas Wydział zajmujący się organizowaniem wywiadu za pośrednictwem tzw. “rezydentur nielegalnych”.34 Wydział oznaczony został Nr I.
Działające dotychczas dwa wydziały prowadzące wywiad w środowiskach emigracyjnych połączone zostały w jeden, który oznaczono Nr V. Zmiany te spowodowały konieczność nadania nowej numeracji pozostałym Wydziałom Dep. VII, co było już tylko zabiegiem porządkowym.
Pod koniec 1954 r. dekretem o naczelnych organach administracji państwowej w zakresie spraw wewnętrznych i bezpieczeństwa publicznego Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego przekształcone zostało na Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego.35 Przewodniczący KdsBP rozkazem organizacyjnym nr 031 z 12 marca 1955 r. na bazie Departamentu VII MBP utworzył Departament I KdsBP.36
Płk W. Sienkiewicz, dotychczasowy kierownik Wywiadu MBP, powołany został na stanowisko Z-cy Przewodniczącego KdsBP. Pełniącym obowiązki Dyrektora Departamentu I był płk Józef Czaplicki. Powyższe nie spowodowało znaczących zmian w strukturze Departamentu I.
KdsBP w uchwale z 11 marca 1955 r. zobowiązał wszystkie jednostki krajowe SB do przeprowadzenia przedsięwzięć operacyjnych za granicą w porozumieniu z Departamentem I.37 W uchwale z 11 listopada 1955 r.38 określił obszerniej zadania wywiadowcze Departamentu I i pozostałych jednostek SB. Ponadto uchwała ta miała na celu wzmocnienie pracy wywiadowczej.
W siedmiu rozdziałach podzielonych na 78 punktów, poza krytyką dotychczasowej działalności wywiadowczej, zawarte zostały wytyczne tak o charakterze ogólnym, jak i szczegółowym. Bazując na wytycznych wynikających ze sformułowań uchwały, Dyrektor Departamentu I w grudniu 1955 r. wprowadził w życie dokument pt. „Zakres działania i struktura Departamentu I”.39
Dwie pierwsze części tego dokumentu przez wiele lat stanowiły wytyczne do wywiadowczej pracy operacyjnej, natomiast sformułowania znajdujące się w trzeciej części, odnoszące się do ówczesnej struktury Dep. I wkrótce zaczęły ulegać korektom.
W marcu 1955 r. utworzona została w Dep. I Samodzielna Grupa Specjalna40, której zadaniem było wykorzystanie na rzecz Dep. I możliwości wywiadowczych, znajdujących się w kraju.
Osiągnięcia operacyjne uzyskane przez to ogniwo przyczyniły się do powołania przez Przewodniczącego KdsSB [sic!] rozkazem Nr 0125/55 z 12 września 1955 r. analogicznych grup w Gdańsku, Szczecinie i Katowicach.
Instrukcja 01/56 Dyrektora Dep. I z 16 stycznia 1956 r.41 zawierała wytyczne do pracy Samodzielnych Grup Specjalnych.
Pozytywne rezultaty działalności SGS spowodowały utworzenie w przyszłości Inspektoratów Dep. I we wszystkich województwach. W 1956 r. instytucja doradców radzieckich zastąpiona została nowymi formami współdziałania między naszym wywiadem a organami wywiadu KGB.
W latach 1944–56 doradcy radzieccy przekazywali fachową wiedzę i posiadane doświadczenie pracownikom naszego wywiadu. W ten sposób wnieśli wkład w organizowanie i wyszkolenie naszej służby.
W 1956 r. w wyniku dokonujących się przeobrażeń w życiu społeczno-politycznym i ekonomicznym kraju oraz uchwał październikowego VIII Plenum KC PZPR, w których opowiedziano się za głęboką demokratyzacją życia politycznego i powrotem do leninowskich norm i zasad w życiu partyjnym i państwowym, podjęte zostały doniosłe postanowienia organizacyjno-prawne w odniesieniu do spraw bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Sejm PRL ustawą z 13 listopada 1956 r. o zmianie naczelnych organów administracji państwowej w zakresie bezpieczeństwa publicznego rozwiązał Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego przy Radzie Ministrów, przekazując jego sprawy do zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych.42
Na dotychczasowej bazie kadrowej oraz dorobku operacyjnym i technicznym zorganizowany został Departament I jako organ wywiadu MSW. Dyrektorem Departamentu I MSW mianowany został ponownie płk W. Sienkiewicz.
Wywiad MSW wzmocniony został doświadczonymi pracownikami operacyjnymi z innych jednostek bezpieczeństwa publicznego.
W strukturze wywiadu dokonano następujących zmian: dla lepszej obsługi Wydziału I stworzony został Wydział I A. Równolegle z powyższym wydział ten, we współpracy z Instytutem Techniki Operacyjnej MSW, przygotowywał akcesoria ułatwiające łączność operacyjną pozostałym wydziałom Departamentu I. Wydział VIII uległ likwidacji, a na jego bazie utworzona została Samodzielna Sekcja B, która przez kilka lat zajmowała się ochroną MSZ, MHZ i placówek zagranicznych.
W lutym 1957 r. wprowadzony został w życie dokument zawierający zakres obowiązków i uprawnień poszczególnych ogniw operacyjnych Departamentu I.43
Treść tego dokumentu stała się podstawą zwiększenia samodzielności wydziałów operacyjnych w Centrali. Stworzyła ona także odpowiednie warunki dla wyzwalania i rozwoju inicjatywy poszczególnych pracowników operacyjnych realizujących zadania tak w kraju jak i poza granicami.
Kierując się potrzebą wzmocnienia pracy wywiadowczej Departamentu I Minister Spraw Wewnętrznych w sierpniu 1958 r. wydał Zarządzenie 00173/5844 o pracy operacyjnej służby bezpieczeństwa w krajach kapitalistycznych. Zarządzenie składało się z dwóch części i załącznika.
Pierwsza część określiła m.in., że w systemie MSW – Departament I powołany został do wykonywania wywiadowczej pracy operacyjnej w krajach kapitalistycznych, oraz wskazała na wzrastające możliwości udzielania pomocy Departamentowi I przez pozostałe piony SB w pracy wywiadowczej.
W załączniku do Zarządzenia podzielonym na 8 rozdziałów na 10 stronach – przedstawiony został obszernie zakres zainteresowań wywiadowczych Dep. I.
Tak szerokie potraktowanie tego problemu miało na celu ułatwienie jednostkom krajowym wywiązanie się z nałożonych na nie obowiązków.
Wytyczne zawarte we wspomnianych dokumentach wpłynęły aktywizująco na rozwój pracy operacyjnej w krajach kapitalistycznych w dziedzinach: wywiadu politycznego, naukowo-technicznego oraz rozpracowywania wrogich środowisk emigracyjnych.
W ostatnim kwartale 1960 r. w Dep. I MSW zdarzyły się dwie zdrady:
1. Władysław MRÓZ, kadrowy pracownik, uplasowany we Francji, w celu organizowania działalności wywiadowczej z pozycji pozaplacówkowych zgodził się wysługiwać przedstawicielom francuskiej służby specjalnej.45
2. Michał GOLENIEWSKI, naczelnik Wydziału VI (WNT) z rozmysłem zdezerterował do Berlina Zachodniego, gdzie następnie oddał się do dyspozycji przedstawicieli służb specjalnych USA.46
Wydarzenia te wywarły negatywny wpływ na pracę całego departamentu, jego obsadę personalną i strukturę organizacyjną. W szczególności przyhamowały na pewien okres czasu rozwinięty rytm pracy operacyjnej z pozycji pozaplacówkowych, placówkowych i Centrali.
Usuwając następstwa spowodowane zdradami Mroza i Goleniewskiego zlikwidowano Wydziały I i I A. Praca z pozycji pozaplacówkowych przeszła czasowo do kompetencji Wydziałów operacyjnych organizujących działalność wywiadowczą w głównych krajach kapitalistycznych. Zreorganizowano kilka innych ogniw operacyjnych, zwłaszcza w terenie.
W toku reorganizacji przyjęto zasadę, że osoba, której krewni lub kuzyni zamieszkują w krajach kapitalistycznych, nie może pracować w wywiadzie MSW.
Stosownie do tej zasady w pierwszej połowie 1961 r. zwolniono z pracy w Departamencie I około 40 pracowników posiadających powiązania rodzinne z osobami zamieszkałymi stale w krajach kapitalistycznych. Wśród zwolnionych znaleźli się niewątpliwie funkcjonariusze ofiarni, oddani, zdolni i zasłużeni dla służby wywiadowczej. Jednak dobro służby stało się kryterium rozstrzygającym o konieczności konsekwentnego stosowania przyjętej zasady, która również do tej pory nie straciła swej aktualności.
W czerwcu 1961 r. na stanowisko Dyrektora Departamentu I mianowany został płk Henryk Sokolak. Pod jego kierownictwem dokonano na przełomie lat 1961/62 obszernej oceny dotychczasowej działalności wywiadu MSW.47
Zawarta w ocenie analiza zainteresowań wywiadu, uzyskanych przez niego rezultatów oraz najważniejszych zdarzeń, jakie miały miejsce do tej pory, pozwoliła rozpocząć ponownie prace, mające na celu dalsze doskonalenie działalności wywiadowczej. Dorobek narady aktywu zawodowego i partyjnego odbytej w kwietniu 1962 r. jest tego potwierdzeniem.48
Działalność mająca na celu znalezienie nowej koncepcji pracy Departamentu I w ówczesnych warunkach prowadzona była bardzo intensywnie przez całą dekadę lat 60-tych i na początku 70- tych.49
Nowością o dużym znaczeniu dla pracy wywiadu MSW stało się wypracowanie na początku lat 60-tych selektywnego i elastycznego typowania – w krajach kapitalistycznych – obiektów, którymi wywiad MSW powinien zajmować się aktywnie. Selektywny dobór obiektów zainteresowania miał poważny wpływ na opracowywanie ówczesnych zakresów zainteresowania Departamentu I, a także jego kolejnych przeobrażeń strukturalnych.
Ponadto powstały możliwości koncentracji na wybranych obiektach wysiłków rozwijanych z pozycji rezydentur placówkowych, pozaplacówkowych i z pozycji Centrali.
W toku omawianych prac zaczęła wyłaniać się potrzeba organizowania pracy za pośrednictwem tzw. rezydentur krajowych. Realizacja tej koncepcji w praktyce doszła do skutku dopiero na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Opracowane na początku lat 60-tych główne elementy struktury okazały się przydatne na wiele lat.
Wdrożona wówczas struktura w głównych zarysach przedstawiała się następująco50:
1. Wydział I zajmował się szkoleniem operacyjnym kandydatów do pracy w Dep. I oraz organizował szkolenie zawodowe i językowe w poszczególnych ogniwach Dep. I.
2. Wydział II został utworzony dla organizowania pracy wywiadowczej w krajach tzw. „Trzeciego Świata”. Wydział uległ likwidacji w 1965 r.51 Jego za interesowania i dorobek rozdzielono odpowiednio poszczególnym wydziałom operacyjnym.
3. Wydział III organizował ochronę pracy rezydentury wywiadu. Prowadził agenturalno-operacyjne rozpracowanie ośrodków kontrwywiadu przeciwnika zajmujących się rozpracowywaniem placówek PRL. Prowadził rozpracowanie i analizę sytuacji agenturalnej w zakresie niezbędnym dla pracy wywiadowczej. Zabezpieczał i ochraniał placówki PRL za granicą oraz obywateli polskich delegowanych służbowo za granicę przed działalnością wywiadów, kontrwywiadów i policji. W kilka lat później przejął prowadzenie działalności wywiadowczej przeciwko krajom głównego przeciwnika z terenu państw Bliskiego, Środkowego i Dalekiego Wschodu oraz Afryki Północnej i Środkowej.
4. Wydział IV prowadził działalność wywiadowczą w USA, Wielkiej Brytanii oraz na terenach pomocniczych jak: Kanada, Meksyk oraz inne kraje Ameryki Łacińskiej.
5. Wydział V prowadził działalność wywiadowczą w RFN i krajach ościennych jak: Austria, Szwajcaria, Holandia, Dania, a ponadto w Szwecji.
6. Wydział VI prowadził działalność wywiadowczą we Francji, Włoszech z Watykanem i Belgii.
7. Wydział VII prowadził wywiad naukowo-techniczny w państwach kapitalistycznych.
8. Wydział VIII rozpracowywał reakcyjne ośrodki emigracji polskiej na terenach ich najaktywniejszego działania oraz ośrodki dywersji politycznej i ideologicznej.
9. Wydział IX zabezpieczał wydziały operacyjne i rezydentury w techniczne środki pracy oraz dokumenty legalizacyjne. Prowadził rozpracowanie i analizę sytuacji agenturalnej w zakresie niezbędnym dla operacyjnej pracy nielegalnej. Wykonywał prace fotolaboratoryjne z zakresu łączności.
10. Wydział X analizował i oceniał materiały agenturalne, sporządzał informacje dla kierownictwa Partii i Rządu, studiował i opracowywał informacje wywiadowcze nadesłane przez pozostałe wydziały operacyjne.
11. Wydział XI zajmował się sprawami finansowymi, gospodarczymi, mieszkaniowymi i transportem.
12. Wydział Ogólny prowadził Kancelarię Dep. I, ewidencję i archiwum operacyjne. Ponadto utworzono kilka samodzielnych sekcji takich jak: szyfrową, zabezpieczającą bieżącą obsługę szyfrową z rezydenturami placówkowymi, kadrową, zajmującą się sprawami personalnymi pracowników oraz fotograficzną, która wykonywała prace fotolaboratoryjne związane z określonymi elementami łączności specjalnej.
Po wdrożeniu scharakteryzowanej wyżej struktury, na przestrzeni lat 60-tych miały miejsce już tylko drobne korekty strukturalne. I tak z dniem 1 listopada 1963 roku Samodzielna Sekcja Kadr włączona została w skład Dep. Kadr MSW52, natomiast Samodzielną Sekcję Szyfrów włączono w skład Biura „A” MSW.53 Mimo powyższego zabiegu organizacyjnego, oba ww. ogniwa w odpowiednim zakresie pracują na rzecz Departamentu I MSW.
W marcu 1964 r. zdezerterował Stanisław SZYMONIK, szyfrant w Stałym Przedstawicielstwie PRL przy Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku.54 St. Szymonik świadomie oddał się do dyspozycji służb specjalnych USA. Zdrada Szymonika spowodowała wiele szkód w pracy Dep. I. Wśród nich najdotkliwszą szkodą było zahamowanie na pewien okres działalności wywiadowczej w USA.
W 1965 r. uległ likwidacji Wydział II. Jego dorobek przejęły odpowiednie wydziały operacyjne. W tym samym czasie zlikwidowano Wydz. XI, którego kompetencje przejął Wydział Ogólny. Z Wydziału Ogólnego wydzielono ewidencję i archiwum operacyjne, tworząc z tych komórek Samodzielną Sekcję E. Przy kierownictwie Departamentu I utworzono grupę inspektorską, która zajmowała się kontrolą i analizą zleconych spraw i odcinków pracy, załatwianiem wydzielonych spraw operacyjnych oraz sprawami MOB.55
W maju 1968 r. utworzony został Inspektorat „I” z zadaniem realizowania przedsięwzięć specjalnych z dziedziny inspiracyjno-dezinformacyjnej. Inspektorat ten został przeformowany następnie w Wydział XII Departamentu I.
W styczniu 1969 r. kierownictwo wywiadem MSW objął płk Mirosław Milewski. W maju 1970 r. Minister Spraw Wewnętrznych Zarządzeniem Nr 0045/7056 nadał Departamentowi I regulamin organizacyjny, w którym określił: zadania wywiadowcze, zakres działań oraz ilość komórek organizacyjnych, które ówcześnie weszły w skład wywiadu MSW. Nadany Departamentowi regulamin reaktywował tzw. Wydział “N”, któremu nadano Nr II.
Ponadto tym samym regulaminem Minister upoważnił Dyrektora Departamentu I do określania każdorazowo – zarządzeniami wewnętrznymi – zadań, zakresów działań oraz stanu osobowego poszczególnych komórek wywiadu MSW, w ramach przyznanego Departamentowi etatu. Opierając się na wspomnianym upoważnieniu, Dyrektor Departamentu I Zarządzeniami Wewnętrznymi od Nr 006/71 do Nr 0020/71 z 15 stycznia 1971 r.57 uściślił zakres zainteresowań istniejących Wydziałów i Samodzielnych Komórek Departamentu I.
Po utworzeniu Wydziału II całość problemów pracy z pozycji rezydentur pozaplacówkowych przeszła do jego kompetencji. A zatem od tej pory ta niezwykle delikatna dziedzina pracy wywiadowczej jest organizowana przez ludzi skoncentrowanych w osobnym wydziale, a pracę operacyjną tego wydziału określają odrębne przepisy.58 Przy okazji wspomnianej korekty w strukturze – z Inspektoratu przy Kierownictwie Departamentu I wydzielono sprawy MOB i przekazano je do kompetencji Inspektoratu MOB, który w tym celu został utworzony. W sierpniu 1971 r. kierownictwo wywiadem MSW objął płk Józef Osek.
W maju 1972 r. Minister Spraw Wewnętrznych Zarządzeniem Nr 0041/71 w sprawie pracy wywiadowczej Departamentu I wprowadził do użytku służbowego instrukcję o pracy wywiado-wczej .59 Instrukcja w sześciu rozdziałach podzielonych na 15 paragrafów uregulowała najważniejsze aspekty pracy wywiadu. W oparciu o tę instrukcję praca wywiadowcza Departamentu I MSW jest kontynuowana do tej pory. Na podstawie Zarządzenia Dyrektora Departamentu I Nr 0022/72 z 9 września 1972 r. utworzony został Ośrodek Kształcenia Kadr Wywiadowczych, w którym przechodzi przeszkolenie większość przyszłych oficerów wywiadu MSW.
W kilka lat później Dyrektor Departamentu I powołał Radę ds. Szkolenia i Wydawnictw Departamentu I. W skład Rady wchodzą: przewodniczący – jeden z Z-ców Dyrektora, Sekretarz – Naczelnik Wydziału Doskonalenia Zawodowego, członkowie: komendant OKKW oraz 4 lub 5 Naczelników Wydziałów operacyjnych. W drugiej połowie 1971 r. Dyrektor Departamentu I wydał przepisy wykonawcze w sprawie mikrofilmowania dokumentacji archiwalnej wywiadu MSW. Samo zaś mikrofilmowanie spraw realizowane zostało na przestrzeni lat 1972–75. Po udokumentowaniu na mikrofilmach poszczególnych kategorii spraw operacyjnych zdeponowanych w archiwum, sprawy jako takie ulegały zniszczeniu.
W połowie 1973 r. Wydział VII organizujący wywiad naukowo-techniczny przekształcony został w Zarząd VII Dep. I. W skład Zarządu weszło 5 odrębnych wydziałów, które kontynuowały pracę wywiadowczą w takich dziedzinach jak: przemysł hutniczy i maszynowy, chemia, elektronika i informatyka, górnictwo i energetyka oraz problemy ekonomiczne. Zarząd VII istniał do 1977 r. W toku korekty organizacyjnej, która miała miejsce w listopadzie 1977 r.61 poszczególne Wydziały Zarządu VII włączono w jednolitą strukturę Departamentu I, liczącego 17 wydziałów, w ramach których wywiad MSW działa do tej pory. W czerwcu 1973 r. Dyrektor Departamentu I wydał wytyczne w sprawie nauki języków obcych, które wraz z załącznikiem pt. “Zasady szczegółowe organizacji nauczania języków obcych pracowników Departamentu I MSW”62 w sposób kompleksowy uregulowały ten ważny dział doskonalenia zawodowego pracowników wywiadu MSW.
W grudniu 1974 r. kierownictwo wywiadem MSW objął płk Jan Słowikowski, a od stycznia 1982 r. do września 1983 r. pracą Departamentu I MSW kierował płk Fabian Dmowski.
Zaprezentowane w niniejszym opracowaniu przemiany organizacyjno-strukturalne spowodowane były każdorazowo wieloma przyczynami. Upływ czasu zrządził, że obecnie nie sposób je wszystkie wyliczyć. Jako najważniejsze należy wskazać potrzebę systematycznego doskonalenia wywiadowczej pracy operacyjnej.
Wywiad MSW bez względu na siły i środki jakimi dysponował postawione zadania wykonywał w określonej konfiguracji stosunków i warunków międzynarodowych i to jest następna ważna przyczyna dokonywanych zmian. W dotychczasowym skomplikowanym splocie stosunków i uwarunkowań międzynarodowych skostniałe zasady i formy organizacyjne nie sprzyjałyby dobremu wykonywaniu zadań. Nakazane cele można było osiągać, zachowując niezbędną elastyczność organizacyjną oraz elastyczność form i metod pracy wywiadowczej.
Zachowanie tej tak niezbędnej elastyczności zapewniały wprowadzone w życie korekty strukturalno-organizacyjne, a to w połączeniu z ofiarną pracą podstawowej części kadry wywiadowczej sprawiło, że wywiad wykonywał zadania z determinacją i zaangażowaniem. Pozwoliło to na osiąganie znaczących wyników we wszystkich ważniejszych dziedzinach, gdzie była organizowana praca wywiadowcza.
I tak, w dziedzinie wywiadu politycznego – w poszczególnych okresach – dopracowano się dotarcia do tajnych informacji przeciwnika, które ułatwiały kierownictwu Partii i Rządu rozpoznanie jego planów wobec naszego kraju oraz Krajów Obozu Socjalistycznego.
W toku wywiadu naukowo-technicznego i ekonomicznego zdobyto liczne technologie: z elektroniki, farmaceutyki, chemii, przemysłu maszynowego i wielu innych. Uzyskana nowoczesna technologia z dziedziny wojskowej miała ogromne znaczenie strategiczno-obronne nie tylko dla naszego kraju, ale również dla Układu Warszawskiego. Reasumując, osiągnięcia wywiadu naukowo-technicznego można spotkać w wielu istotnych dziedzinach naszej gospodarki. A zatem przyczyniły się one także do rozbudowy Krajów Socjalistycznych. Ponadto wywiad naukowo-techniczny i ekonomiczny okazał się skuteczny w łamaniu barier embarga gospodarczego.
Rozwijając działalność wywiadowczą przeciwko wrogim ugrupowaniom emigracji oraz różnym formom dywersji ideowo-politycznej skutecznie paraliżowano działalność tzw. „rządów londyńskich Rzeczypospolitej Polski”, partii politycznych oraz ośrodków polityczno-szpiegowskich organizowanych z udziałem przedstawicieli wrogiej polskiej emigracji. Rozszyfrowano i skompromitowano wywiadowczo-dywersyjną działalność Radia Wolnej Europy, Kultury Paryskiej, Zielonej Międzynarodówki i wielu innych ugrupowań. Przeciwdziałając służbom specjalnym przeciwnika udaremniono wiele jego przedsięwzięć, zabezpieczając w ten sposób personel rezydentur, pracowników placówek zagranicznych oraz obywateli polskich, którzy udają się w rozmaitych celach za granicę.
We wrześniu 1983 r. Dyrektorem Departamentu I mianowany został gen. bryg. Zdzisław Sarewicz. Na początku 1984 r. Rozkazem Nr 05/84 Dyrektor Departamentu I powołał 15-osobowy Komitet Obchodów 40-tej Rocznicy Powstania SB i MO.63 Zorganizowane uroczystości w ramach obchodów przyczyniły się do umocnienia stanu moralno-politycznego, dyscypliny, pogłębienia świadomości patriotycznej wśród funkcjonariuszy wywiadu MSW.
W wykonaniu Zarządzenia Nr 01/86 Ministra Spraw Wewnętrznych64 Dyrektor Departamentu I wspólnie z Dyrektorem Departamentu Kadr MSW wprowadził w życie Instrukcję Nr 001/8665 w sprawie doboru, opracowania, przygotowania i delegowania kandydatów do pracy w rezydenturach zagranicznych Departamentu I MSW oraz dla wykonywania doraźnych czynności operacyjnych za granicą i oceny ich działalności. Instrukcja w 6 rozdziałach podzielonych na 14 paragrafów wraz z załącznikami reguluje kompleksowo ten ważny odcinek pracy wywiadu MSW.
W trosce o dalsze doskonalenie operacyjnej pracy wywiadowczej Dyrektor Departamentu I, Decyzją Nr 04/8666 powołał 18-osobową Komisję, która pracuje nad nowelizacją „Instrukcji o pracy wywiadowczej Departamentu I MSW”. Równolegle z tym, czteroosobowa grupa przygotowuje „Instrukcję o zasadach gospodarowania funduszem operacyjnym w Departamencie I”. Wdrożona w życie „Instrukcja 001/86...” oraz kontynuacja prac nad wspomnianymi wyżej dokumentami operacyjnymi to wyraz systematycznego dostrajania organu wywiadowczego do wciąż zmieniających się warunków i okoliczności, w jakich musi wywiad działać, ażeby jak najlepiej służyć Partii i Socjalistycznej Ojczyźnie.
Przypisy:
1 Dziennik Ustaw RP, nr 2 z 15 sierpnia 1944 r., poz. 1.
2 CA MSW, teczka rozkazów Resortu Bezpieczeństwa za rok 1944.
3 Jak przypis 2.
4 CA MSW, teczka personalna Nr 16923 dot. Juliana Konara.
5 CA MSW, teczki personalne Nr 5954 dot. J. Wróblewskiego i 3514 dot. M. Matysiaka.
6 Zespół dokumentacji historycznej Dep. I, Zbiór Ważniejszych Dokumentów Wywiadu, tom 5.
7 Jak przypis 6, tom 1.
8 Archiwum Dep. I MSW, sprawa krypt. „Larsen”.
9 Dz. Ustaw RP, nr 19, poz. 99.
10 CA MSW, Opracowanie zbiorowe „Służba Bezpieczeństwa w PRL w latach 1944–1978”, tom 1, Centrala, str. 24, pkt 9.
11 CA MSW, teczka personalna Nr 10922 dot. M. Darewski.
12 Jak przypis 6, tom 5.
13 Jak przypis 6, tom 5.
14 Jak przypis 4. Historia Departamentu I MSW
15 Jak przypis 6, tom 5.
16 CA MSW, teczka etatów MPB Nr 7 za lata 1946–1958.
17 CA MSW, teczka rozkazów personalnych za rok 1945.
18 CA MSW, teczki personalne: Nr 7595 dot. J. Tataj, nr 3131 dot. J. Kutin oraz nr 10922 dot. M. Darewski.
19 CA MSW, teczka personalna Nr 283 dot. Dąbal vel Jan Jakub Ginter.
20 Jak przypis 6, tom 31, wspomnienia płk A. Kłosa oraz tom 33, wspomnienia płk M. Karnowskiego.
21 Jak przypis 6, tom 33, wspomnienia płk S. Kwiatkowskiego.
22 Teczka personalna krypt. „Carmen”, tom 1, rozdz. II.
23 CA MSW, teczka rozkazów za 1946 r. 24 Jak przypis 6, tom 6 (wyciąg z rozk. 22 z 25 III 1946 r.).
25 CA MSW, teczka etatów b. Dep. VII MBP.
26 Jak przypis 6, tom 33, wspomnienia płk M. Karnowskiego.
27 CA MSW, teczka etatów b. Dep. VII MBP.
28 Jak przypis 6, tom 1, str. 153.
29 Jak przypis 6, tom 33, wspomnienia płk M. Karnowskiego.
30 CA MSW, teczka etatów b. Dep. VII MBP.
31 Jak przypis 6, tom 1, str. 118. 32 CA MSW, teczka etatów b. Dep. VII MBP.
33 Jak przypis 6, tom 2, str. 233. 34 CA MSW, teczka etatów b. Dep. VII MBP.
35 Dz. Ust., nr 54 z 14 grudnia 1954 r. poz. 269.
36 Przyczynek do Historii Dep. I MSW, str. 18.
37 CA MSW, teczka uchwał, instrukcji i wytycznych KdsBP za 1955 r.
38 Jak przypis 6, tom 6 str. ...
39 Jak przypis 6, tom 2, str. 280.
40 CA MSW, teczka etatów Dep. I KdsBP.
41 Jak przypis 6, tom 2, str. 288.
42 Dz. Ust. z 1956 r., nr 54 poz. 241.
43 Jak przypis 6, tom 2, str. 300.
44 Jak przypis 6, tom 6.
45 Jak przypis 6, tom 9, str. 132.
46 Jak przypis 6, tom 10, str. 3.
47 Jak przypis 6, tom 2, str. 343.
48 Przyczynek do Historii Dep. I MSW, str. 33.
49 Zakresy pracy Dep. I w latach 1956–69 (teczka materiałów nie opracowanych).
50 Przyczynek do Historii Dep. I, str. 39a.
51 Załącznik do Przyczynku do Historii Dep. I. Uwagi tow. gen. Józefa Oska.
52 Przyczynek do Historii Dep. I, str. 57.
53 CA MSW, akta personalne Nr 12210/V dot. St. Szymonika.
54 Jak przypis 6, tom 10, str. 33.
55 Zakres pracy Dep. I w latach 1956–69 (teczka materiałów nie opracowanych).
56 Kancelaria Dep. I, Segregator Zarządzeń za lata 1962–1974.
57 Jak przypis 56, Segregator Zarządzeń za lata 1962–1974.
58 Jak przypis 56, Zarządzenie Nr 0041/72 MSW z 6 maja 1972 r. §3.
59 Jak przypis 56, Segregator Zarządzeń za lata 1962–1974.
60 Jak przypis 56, Segregator Zarządzeń za lata 1975–1984.
61 Jak przypis 56, Segregator Zarządzeń za lata 1975–1984 .
62 Jak przypis 59, Segregator Zarządzeń za lata 1962–1974.
63 Kronika Departamentu I, tom 1.
64 Jak przypis 59, Segregator Zarządzeń za rok 1986.
65 Jak przypis 57.
66 Jak przypis 57.